साथीच्या रोगाने आपल्या आरोग्याची गतिशीलता पूर्णपणे बदलली आहे. साथीच्या रोगापूर्वी सर्वांनी घरातून काम करण्याचे स्वप्न पाहिले होते. घरामध्येच राहावे आणि जेवढे शक्य असेल ते खावे आणि झोपायचे. नोकरीच्या ठिकाणी जाण्यासाठी लांबलचक वाटचाल सोडून कार्यालयीन राजकारण आणि गप्पाटप्पा व अंतहीन बैठकांना टाळावे. परंतु हिरवेगार सर्वकाही कायमचे असे असू शकत नाही. घरातूनच काम सुरुवातीला चांगले होते, परंतु नकळत समस्या निर्माण होऊ लागल्या. या सर्व बाबींमुळे आरोग्यास अस्वास्थ्यकर हृदय समस्या उद्भवू लागल्या.
अर्नेजा हार्ट अ‍ॅण्ड मल्टी स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे संचालक व वरिष्ठ इंटरव्हेन्शनल कार्डिओलॉजिस्ट डॉ. जसपाल अर्नेजा यांनी एक रंजक परिस्थिती स्पष्ट केली. एखाद्याने अशी कल्पना केली असावी की, लॉकडाउन आणि घरगुती प्रवृत्तींमुळे मृत्यू कमी झाला असेल, पण असे नाही. त्याउलट कोव्हिड -१९ या साथीच्या आजाराने गेल्यावर्षीच्या तुलनेत जगात हृदयविकार व रक्तवाहिन्यासंबंधी चाचणीत महत्त्वपूर्ण व्यत्ययामुळे सर्वाधिक मृत्यू झाले आहेत. हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी (जर्नल ऑफ अमेरिकन कॉलेज ऑफ कार्डिओलॉजी) जर्नलमध्ये प्रसिद्ध झालेल्या दोन पेपरांचे त्यांनी हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांच्या रूग्णांवर आणि त्यांच्या काळजीवर (साथीच्या रोगाचा) अप्रत्यक्ष दुष्परिणामांची तपासणी केली.
डॉ. अर्नेजा म्हणाले, साथीच्या काळात मृत्यूदरात होणारी मोठी वाढ केवळ कोविड -१९ द्वारेच स्पष्ट करता येणार नाही. रुग्णालयात हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकचे निदान व उपचार होण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे, असे मानले जाते. पण बऱ्याच रूग्णांना रुग्णालयात कोविड -१९ चा त्रास होण्याची भीती वाटत होती आणि मृत्यूदरात वाढ होणाऱ्या आपत्कालीन परिस्थितीत काळजी घेण्यास उशीर किंवा अजिबात काळजी न घेण्याचा विचार करत होते. डॉ. अर्नेजा यांनी जागतिक डॉक्टर दिनाच्या संदेशाद्वारे रुग्णांना हृदयविकाराच्या घटनेच्या वेळी उपचारास उशीर न करता त्वरित आपत्कालीन विभागाशी संपर्क साधावा, असे म्हटले आहे. तसेच संबंधित डॉक्टरांसमवेत सुरक्षित वातावरणात नियमित हृदयविकाराचा पाठपुरावा व चाचणी करावी, असे आवाहन केले आहे.
विशेषत: साथीच्या आजारावेळी निरोगी हृदय नेहमीच आवश्यक असते. कोविड -१९ चा संसर्ग झाल्यास हृदयरोग आणि इतर वैद्यकीय परिस्थितीत ग्रस्त लोकांना अधिक गंभीर लक्षणे किंवा गुंतागुंत होण्याचा धोका जास्त असतो. संशोधक आणि वैज्ञानिक व्हायरसविषयी अधिकाधिक शिकत राहतील आणि प्रतिबंधक किंवा उपचार करण्याच्या पद्धती शोधण्याचा प्रयत्न करत राहतील. परंतु हृदय-निरोगी जीवनशैली कोरोना व्हायरसशी सामना करण्यास मदत करू शकते. आणखी एक मनोरंजक सत्य म्हणजे जर आपण हृदयरोगी असाल तर गंभीर लक्षणे दिसण्याची शक्यता असते आणि रोगविरोध होण्याची शक्यता कमी असते. तुम्ही फार लवकर आजारी पडू शकता, असे अर्नेजा हार्ट हॉस्पिटलचे इंटरव्हेंशनल कार्डियोलॉजिस्ट डॉ. अमर आमले म्हणाले. ते म्हणाले, कोविड -१९ च्या बऱ्याच रुग्णांना हृदयाचे ठोके, असामान्य हृदय लय, रक्तसंचय, श्वास लागणे आणि जटिलतेसह न्यूमोनिया व रक्त जमणे यांचा अनुभव आला आहे. ते म्हणाले, पौष्टिक आहार घेणे, शारीरिकरित्या सक्रिय राहणे, वजन कमी करणे, रक्तदाब व्यवस्थापित ठेवणे, कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करणे, रक्तातील साखर कमी करणे आणि धूम्रपान सोडणे या गोष्टींद्वारे हृदयाचे आरोग्य सुधारता येते. त्यासाठी निरोगी खाणे हाच सकारात्मक मार्ग आहे.
डॉ. आमले म्हणाले, योग आणि ध्यान यासारख्या उपक्रमांचा उपयोग करावा आणि सर्वांगीण आरोग्यास चालना देण्यासाठी ताणतणावात राहू नये. आजारपणापासून बचाव करण्यासाठी खबरदारी घेताना कुटुंब आणि मित्रांची भेट घ्यावी. ऑनलाईन भेटीचा विचार करावा किंवा, शेजारी, मित्र किंवा विश्वासातील समुदायातील सदस्यांचा एक छोटासा मेळावा आयोजित करावा आणि घराबाहेर सहा फूट अंतरावर फोल्डिंग खुर्च्या ठेवाव्यात.
डॉक्टर्स दिनानिमित्त महत्त्वाचा संदेश देताना डॉ. अर्नेजा म्हणाले, निर्धारित औषधे घ्या आणि आपल्या डॉक्टरांच्या नियमित संपर्कात रहा. पाठपुरावा न करणे हे आपत्कालीन परिस्थितीत रुग्णांच्या लँडिंगचे मुख्य कारण आहे. म्हणूनच आपत्ती टाळण्यासाठी नियमित भेटी आणि आवश्यक चाचण्या करण्याचा प्रयत्न करावा. संशोधकांना हृदय आणि संबंधित रोगावरील माहिती मिळेलच. पण सकारात्मक जीवनशैलीत बदल घडवून आणण्यासाठी आणि चांगल्या हृदयाच्या आरोग्यासाठी नेहमीच प्रयत्नरत राहावे, असा सल्ला त्यांनी दिला.