मेहनतीने साकारला दूध व्यवसाय

८ गाई, ५० म्हशींचा प्रकल्प : शेगुणशी कुटुंब दररोज न्हाते दुधात

पहाटे पाचला सुरू झालेला त्यांचा दिवस रात्री नऊला संपतो. ८ गाई, ५० म्हशींसह घरातील सहा माणसांचे जणू एक कुटुंबच तयार झालंय. नूल (ता. गडहिंग्लज) येथील शेगुणशी कुटुंबात गोठा प्रकल्प राबवून दूध धंद्यात केलेली प्रगती वाखाणण्याजोगी आहे. त्यांचे कष्ट, व्याप पाहून ‘गोकुळ’ने त्यांना ‘मायक्रोट्रेनिंग सेंटर’ मंजूर करून दिले. गडहिंग्लज, आजरा, चंदगड तालुक्यांतील दूध उत्पादकांचे जणू हे मार्गदर्शनाचे केंद्रच बनले आहे.सुरेश मारुती शेगुणशी यांनी नूल येथे गोठा प्रकल्प उभा केला आहे. त्यासाठी महाराष्ट्र बँकेचे आठ लाखांचे कर्ज घेतले. वडील मारुती यांनी पाच म्हशींवर सुरू केलेल्या या दूध व्यवसायात आता ६० म्हशी आहेत. पहाटे चार ते सायंकाळी पाच वाजेपर्यंत जनावरांना चारा दिला जातो. पशुखाद्य, मिनरल मिक्सर, सोडा, मीठ, ऊस, मका, गाजरगवत, कडबा असे खाद्य असते. जनावरे दररोज एकवेळा, तर गोठा दोन वेळा स्वच्छ करतात. मुऱ्हा, सांगोला, जाफराबादी जातींच्या म्हशी त्यांच्या गोठ्यात आहेत. स्वत: सुरेश, पत्नी सुरेखा, वडील मारुती, भाऊ सुभाष, भावजय कमल, आदींसह चार मुले या व्यवसायात कष्ट घेतात. सैन्य दलातून निवृत्त होऊन सुरेश या व्यवसायात स्थिरावलेत. दहावी पास असलेल्या सुरेखा यांची नॅशनल डेअरी डिव्हिजन बोर्डतर्फे ओरिसातील महिला शेतकऱ्यांना दूध धंद्याबाबत मार्गदर्शन करण्यासाठी निवड झाली होती.या कुटुंबाची धडपड व कष्ट पाहून कोल्हापूर जिल्हा सहकारी दूध उत्पादक संघ (गोकुळ)ने शेगुणशी डेअरी फार्मवर मायक्रोट्रेनिंग सेंटर सुरू केले आहे. दोन वर्षात २४५ दूध संस्थांमधील ९००० दूध उत्पादक जोडप्यांनी या सेंटरवर येऊन आदर्श दूध व्यवसाय व गोठा व्यवस्थापन प्रशिक्षण घेतले आहे.नोकरदार व शेतकरी यांच्यातील राहणीमान, पैशांची बचत, वेळेचे नियोजन, जनावरांची निगा, गोठ्याची रचना, गोरण, पाणी-चारा व्यवस्थापन, औषधोपचार, मुक्तसंचार, स्वच्छता, जमा-खर्च, स्वच्छ दूध निर्मिती या विषयावर स्वत: सुरेश, सुरेखा मार्गदर्शन करतात. त्यासाठी मार्गदर्शन हॉलची रचना केली आहे. ‘गोकुळ’चे अरुणकुमार डोंगळे, कार्यकारी संचालक डी. व्ही. घाणेकर, असि. मॅनेजर एम. एस. चौगुले, शिवपार्वती सह. दूध संस्था यांनी त्यांना याकामी प्रोत्साहित केले.- संजय थोरात ल्ल नूलपरदेशी शेतकऱ्यांच्या भेटीशेगुणशी हे प्रतिदिन १७० लिटर दूध उत्पादन घेतात. महिन्याकाठी त्यांना ६० हजार रुपयांचे उत्पन्न मिळते. ‘गोकुळ’चा आदर्श गोठा व्यवस्थापनाचा जिल्हा स्तरावरील दोन वेळा पुरस्कार मिळाला आहे, तर शिवपार्वती दूध संस्थेत सलग दहा वर्षे सर्वाधिक दूध संकलनाचेबक्षीस मिळाले आहे. या सेंटरला अमेरिका व ब्राझील येथील शेतकऱ्यांनीही भेटी देऊन दूध व्यवसायाची सविस्तर माहिती घेतली आहे.‘लय भारी’ तास.....दूध धंदा हा महिलांवर अवलंबून असतो. कष्ट महिलेचे, दूध बिल मात्र पुरुषाच्या हाती, अशी अवस्था आहे. म्हणून येथील मायक्रोट्रेनिंग सेंटरवर दूध उत्पादक पती-पत्नीला प्रशिक्षण दिले जाते. त्यात पती-पत्नीने एकमेकांशी कसे बोलावे, वागावे, मुलांशी कसा संवाद साधावा, कामाचे नियोजन कसे करावे, याविषयी शेगुणशी मार्गदर्शन करतात. या तासाला ‘लय भारी’ असे नाव दिले आहे.