आज बदरूद्दीन काझीचा स्मृतीदिन

मुंबई, दि. 30 - 15 मे 1923 ला इंदोरमधे जन्मलेला एका गिरणीकामगाराचा हा मुलगा. गिरणी बंद पडून वडिलांची नोकरी गेल्यावर 15 जणांचं कुटुंब पोसणं कठिण झालं. कुटुंबातील पाच जण मृत्युमुखी पडल्यावर हे कुटुंब मुंबईला आलं. या शहरानं आजपर्यंत किती जणाचं नशीब उजळवलंय याची गणती नाही. 

दादर डेपोत बस कंडक्टर म्हणून काम करणाऱ्या व  बसमधील प्रवाशांची आपल्या लीलांनी करमणूक करणाऱ्या बदरूद्दीनला हेरला बलराज सहानींनी. त्याला नेऊन उभा केला देव आनंद आणि गुरुदत्त समोर. आणि त्यानं आपल्याच नावाची भूमिका साकारली गुरूदत्त व देवानंदच्या 1951 साली प्रदर्शित आलेल्या 'बाझी' मधे. 

कालांतरानं त्याचं 'जॉनी वॉकर' असं अत्यंत चपखल नामकरण केलं गुरूदत्तनं. त्यानंतर आलेल्या बहुतेक सर्व सिनेमांमधे अट्टल दारूड्याच्या भूमिका बदरूद्दीननं इतक्या अस्सलपणे केल्या की हा दारूच्या थेंबालाही स्पर्श करत नाही यावर विश्वास ठेवणं जड जावं. सुमारे ३०० सिनेमे..  त्यातील काही तर हिरो म्हणूनही. एकात तर हिरो जॉनी वॉकर आणि राजेंद्रकुमार सहाय्यक अभिनेता. मधुमती व शिकार या मधील भूमिकांसाठी सहाय्यक अभिनेता व विनोदी अभिनेता म्हणून Filmfare Award मिळवणाऱ्या या पडद्यावरील गुणी दारूड्यानं आनंदमधे दारू न पिणाऱ्या मुरारीलालची चटका लावणारी अजरामर भूमिका अभिनित करून आपल्या अभिनयकौशल्याची चुणुक दाखवली. 

आपल्या माकडचेष्टांनी  पिटातल्या प्रेक्षकामधे कमालीचा लोकप्रिय झालेल्या मेहमूदच्या लाटेपुढे जॉनी टिकाव धरू शकला नाही. 1986 मधे आपल्या मुलाला सिनेसृृष्टीत आणण्यासाटी निर्माता बनलेल्या जॉनीचं नशीब त्या सिनेमाबरोबरच आपटलं. 1998 च्या चाची 420 मधे आपल्या कारकीर्दीतील शेवटची भूमिका करणाऱ्या जॉनीची अखेर 2003 साली बरोबर आजच्या दिवशी झाली. 

आज 29 जुलै. त्याची 13 वी पुण्यतिथी. तमाम पिअक्कडांच्या या स्फूर्तीदात्याला भावपूर्ण आदरांजली. त्याच्या कारकीर्दीवर कोणा जाणकारानं लिहीलेला हा लेख..  .........

नवीनच सुरु झालेल्या 'नवकेतन' च्या ऑफिस मधे देव आनंद, चेतन आनंद, गुरुदत्त आणि बलराज साहनी बसले असताना एक दारुडा आत घुसला आणि बडबड करायला लागला. त्याला कपडयाची शुद्ध नव्हती की धड पायावर उभं राहता येत नव्हतं. थोडावेळ सर्वांची करमणूक झाली नंतर त्याला बाहेर हकलवायची वेळ झाली तेव्हा बलराज साहनी त्या दारुडयाला म्हणाले 'बस हुआ बदरी, साहब लोगोंको सलाम करो'. बेवडा क्षणात नॉर्मल झाला जणू काही झालच नव्हतं.

आनंद बंधू, गुरुदत्त आवाक झाले. हा माणूस दारु न पिता प्यायल्याची अँक्टिंग करतोय यावर त्यांचा विश्वासच बसेना. चेतन आनंद नी तर लगेच उठून चक्क त्याच्या  तोंडाचा वास घेतला. माहीमला बलराज साहनींची बाइक अडवून बदरीने त्यानां वारंवार घातलेली गळ कामाला आली. बलराजने योजलेली चाल कमालीची यशस्वी झाली. आइसफ्रूट विकणारा, बस कंडक्टर आणि पिक्चर मधे 'एक्स्ट्रा' म्हणून काम करणारा बदरुद्दीन काझी 'जॉनी वॉकर' झाला. दारुच्या थेंबालाही कधी स्पर्श न करता पडद्यावरील आद्य बेवडा म्हणून सुप्रसिद्ध झाला. एक नाव  आणि चेहरा नसलेला, दिवसाला तीन रुपये मिळवणारा नगण्य माणूस प्रेक्षकांच्या गळयातील ताईत बनला.

तेव्हा असं म्हणत की जॉनी वॉकर नसला तर सेन्सॉर पिक्चर पास करेल का नाही असं निर्मात्याना वाटे. जॉनीचं नुसतं दर्शन झाले की थिएटरमधे हसु फुटत असे. पिचलेल्या आवाजातील चिरकल्यागत बोलणं पब्लिकला जाम आवडायचं. 'आदमी हलका हैं बोजा भारी हैं, सडक जरा इधर लाव ना' (नया दौर) हा संवाद त्याने अशा काही टायमिंगनं टाकलाय, आणि तेव्हा डोक्यावर घमेलं, कंबर ढिली आणि लटपटणारे पाय हा अवतार इतका मस्त साधला होता की प्रेक्षक हसून हसुन थिएटर डोक्यावर घेत असत. 'ये साब नया हैं क्या?' हा प्रश्न भुरटा चोर झालेल्या जॉनी वॉकरनेच इन्स्पेक्टर देव आनंदला विचारावा. 'न मुर्गीमे दिल लगता हैं न अंडेमे' (घर बसाके देखो) ही मनाची झालेली अवस्था दाखवतांना जॉनीचा थाट बघण्यासारखा होता. 'डार्लिंग सफेद वर्दीमें तेरा काला रंग क्या खुल रहा हैं' असले अफलातून

 संवाद जॉनीनेच म्हणावेत.

'आखरी पैगाम' हा बदरीचा पहिला पिक्चर पण तो 'जॉनी वॉकर' झाला 'बाजी' मधे. त्यानंतर गुरुदत्तच्या प्रत्येक पिक्चर मधे तो होता.

विनोदी नटानी आधी देखील पडद्यावर गाणी गायली होती, पण विनोदी नटाला गाणं हवच हा पायंडा मात्र जॉनीनी पाडला. गाण्याच्या मधेमधे बोलणं ही तर जॉनीची खासियत. 'चाहे कोई खुश हो' (टॅक्सी ड्रायव्हर), 'सर जो तेरा चकराये'(प्यासा) यासारख्या कितीतरी गाण्यातुन जॉनी 'पचकलाय' ते अतिशय लोकप्रिय झालं होतं.

रुपाशी संबध नसताना आणि अभिनयावर विनोदवीर हा शिक्का बसलेला असताना पण जॉनी हीरो झाला. त्याची लोकप्रियता इतकी अफाट होती की हीरोच्या सर्व कसोटया गळुन पडल्या. बहुतेक पिक्चर मधे श्यामा त्याची हीरोइन असे. जॉनी वॉकर एक्स्ट्राचा हीरो झाला आणि एक्स्ट्राची हिरॉइन झालेल्या श्यामा बरोबर त्याची जोडी जमली. हा योगायोगही विलक्षणच. 'दुनिया रंग रंगीली' त जॉनी नायक तर राजेंद्र कुमार साइड अँक्टर होता. 'छू मंतर, खोटा पैसा, नया पैसा, मिस्टर जॉन, रिक्षावाला, जॉनी वॉकर, मिस्टर कार्टून एम. ए.' आदी पिक्चरचा जॉनी हीरो होता. 'आनंद' मधे जॉनीनं आपण रडवुही शकतो हे दाखवुन दिले. 

त्याच्या नावाचा चित्रपट निघतो ही एकच गोष्ट त्याच्या अफाट लोकप्रियतेची साक्ष द्यायला पुरेशी आहे.