दिवाळी संपली की वातावरणात मोठा बदल जाणवतो. महाराष्ट्रात हा काळ 'ऑक्टोबर हीट' म्हणून ओळखला जातो, जेव्हा दिवसा तापमान खूप वाढते आणि उष्णता असह्य होते. या काळात शरीराला नैसर्गिकरित्या थंड ठेवणे आणि पाण्याचे प्रमाण (Hydration) योग्य राखणे अत्यंत आवश्यक असते.
या काळात उष्णतेवर मात करण्यासाठी आपल्या स्वयंपाकघरात एक सोपा आणि प्रभावी उपाय उपलब्ध आहे तो म्हणजे जिरे (Cumin Seeds) आणि धणे (Coriander Seeds) यांचे पाणी.
आयुर्वेदात (Ayurveda) या दोन्ही मसाल्यांना त्यांच्या शीतलता (Cooling Properties) आणि पाचक (Digestive) गुणधर्मांमुळे विशेष स्थान आहे. त्याचे गुणधर्म शरीराला मिळावेत यासाठी हे मॅजिक ड्रिंक तयार करू.
साहित्य: १ चमचा धणे, १ चमचा जिरे, १ ग्लास पिण्याचे पाणी.
तयारी: रात्री झोपण्यापूर्वी एका भांड्यात किंवा ग्लासमध्ये १ चमचा धणे आणि १ चमचा जिरे घ्या. त्यात १ ग्लास पाणी घाला.
भिजत ठेवा: हे मिश्रण रात्रभर (किमान ७ ते ८ तास) व्यवस्थित भिजत ठेवा.
सेवन: सकाळी उठल्यावर (उपाशी पोटी) हे पाणी गाळून घ्या. जर तुम्हाला जिरे-धणे खाणे आवडत असेल, तर ते न गाळताही चालेल. हे पाणी शरीराला शीतलता मिळावी म्हणून आपण रात्रभर भिजत ठेवतो, त्यामुळे ते उकळून पिण्याची आवश्यकता नाही.
ऑक्टोबर हीटमध्ये जिरे-धणे पाणी का प्यावे? (The Benefits) तर जिरे आणि धणे हे दोन्ही घटक उष्णतेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उत्कृष्ट मानले जातात. शिवाय इतरही फायदे जाणून घेऊ.
१. शरीराला तात्काळ थंडावा (Instant Cooling Effect)
जिरे आणि धणे दोन्ही प्रकृतीने शीतल (Cooling) असतात. ऑक्टोबर हीटमध्ये वाढलेल्या 'पित्त दोषाला' (Pitta Dosha) शांत करण्याचे काम हे पाणी करते. शरीराचे वाढलेले तापमान नियंत्रणात आणून, हे नैसर्गिकरित्या शरीराला आतून थंड ठेवते.
२. उत्कृष्ट डिटॉक्सिफिकेशन (Excellent Detoxification)
हे पाणी शरीरातील विषारी घटक (Toxins) बाहेर काढण्यास मदत करते. धण्यामध्ये मूत्रवर्धक (Diuretic) गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील अनावश्यक क्षार (Excess Salt) आणि टॉक्सिन्स मूत्रावाटे बाहेर पडतात. यामुळे किडनीचे कार्य सुधारते आणि शरीर स्वच्छ राहते.
३. पचनशक्ती सुधारते (Improves Digestion)
उष्णतेत अनेकदा पचनशक्ती मंदावते आणि पोटात गॅस किंवा ऍसिडिटीचा त्रास होतो. जिऱ्यामध्ये असलेले थायमॉल (Thymol) पचनाचे स्राव (Digestive Enzymes) उत्तेजित करते. धण्यामुळे पोटात होणारी जळजळ आणि ऍसिडिटी शांत होते. यामुळे पचनक्रिया सहज आणि प्रभावी होते.
४. ऊर्जा वाढवते आणि थकवा कमी करते
उष्णतेमुळे येणारा आळस आणि थकवा हे पाणी दूर करते. सकाळी उपाशी पोटी हे पाणी प्यायल्याने तुम्हाला ताजेतवाने आणि उत्साही वाटते. शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्स संतुलित राहण्यास मदत होते, ज्यामुळे थकवा कमी होतो.
५. त्वचेसाठी गुणकारी (Good for Skin)
उष्णतेमुळे त्वचेवर पुरळ किंवा उष्णतेचे फोड येतात. धण्यामध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-फंगल गुणधर्म असतात, जे त्वचेचे आरोग्य सुधारतात. हे पाणी रोज प्यायल्यामुळे त्वचा आतून स्वच्छ होते आणि तिला नैसर्गिक चमक (Glow) मिळते.
हे पाणी नेहमी सामान्य तापमानाचे (Room Temperature) किंवा थोडे थंड प्यावे, बर्फ टाकून खूप थंड करू नये. उष्णता कमी करण्यासाठी हा एक नैसर्गिक उपाय असला तरी, तुम्हाला जर ऍलर्जी असेल तर डॉक्टरांचा किंवा आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
या सोप्या उपायाने यंदाच्या ऑक्टोबर हीटवर सहज मात करा आणि शरीर निरोगी ठेवा!