India Exports: भारताच्या संरक्षण क्षेत्रातील स्वावलंबनाची सुरुवात अनेक दशकांपूर्वी झाली होती, परंतु गेल्या ११ वर्षांत त्याला अभूतपूर्व गती मिळाली आहे. आज भारत त्याच्या संरक्षण क्षमतेच्या बाबतीत जगातील अनेक उच्चभ्रू गटांचा सदस्य बनला आहे. भारत फक्त स्वदेशी लष्करी उपकरणांनी आपले सैन्य मजबूत करत नाही, तर जगभरातील अनेक देशांना निर्यातही करत आहे.
भारताची संरक्षण निर्यात २०२४-२५ मध्ये २३,६२२ कोटी रुपयांवर पोहोचली आहे, जी गेल्या वर्षीच्या २१,०८३ कोटी रुपयांपेक्षा १२.०४% जास्त आहे. २०२९ पर्यंत ५०,००० कोटी रुपयांचे सरकारचे लक्ष्य आहे. डीपीएसयू आणि खाजगी कंपन्यांनी ८,३८९ आणि १५,२३३ कोटी रुपयांची निर्यात केली. अमेरिका, फ्रान्ससह ८० देशांमध्ये भारतातून संरक्षण उपकरणांची निर्यात होत आहे.
संरक्षण निर्यात वाढ
निर्यात आकडेवारी: २०२४-२५ मध्ये भारताची संरक्षण निर्यात २३,६२२ कोटी रुपयांवर पोहोचली आहे.
वाढ: गेल्या वर्षी २०२३-२४ मध्ये ती २१,०८३ कोटी रुपये होती, जी १२.०४ टक्क्यांनी वाढ दर्शवते. यामध्ये २,५३९ कोटी रुपयांची वाढ झाली.
लक्ष्य: २०२९ पर्यंत संरक्षण निर्यात ५०,००० कोटी रुपयांपर्यंत वाढवण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे.
पूर्वीची आकडेवारी: २००४-२०१४ मध्ये संरक्षण निर्यात फक्त ४,३१२ कोटी रुपयांची होती, जी २०१४-२०२४ मध्ये वाढून ८८,३१९ कोटी रुपयांवर पोहोचली.
स्वदेशी उत्पादन
भारत आता स्वदेशी शस्त्रांनी आपल्या गरजा पूर्ण करत आहे. संरक्षण मंत्रालयाने सकारात्मक स्वदेशीकरण यादी अंतर्गत शेकडो प्रकारची शस्त्रे, उपकरणे आणि सुटे भाग आयात करण्यावर बंदी घातली आहे. आज परदेशातून शस्त्रे खरेदी करण्याऐवजी, भारत ती जगाला विकत आहे.
DPSU आणि खाजगी कंपन्या
२०२४-२५ मध्ये निर्यात: एकूण निर्यातीपैकी, DPSU (संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम) ने ८,३८९ कोटी रुपयांची निर्यात केली, तर खाजगी कंपन्यांनी १५,२३३ कोटी रुपयांची कमाई केली.
गेल्या वर्षीच्या तुलनेत: २०२३-२४ मध्ये, DPSU निर्यात ५,८७४ कोटी रुपये आणि खाजगी कंपन्यांनी १५,२०९ कोटी रुपये होती. DPSU निर्यात ४२.८५ टक्क्यांनी वाढली आहे.
उत्पादन वाढ: गेल्या १० वर्षांत संरक्षण उत्पादन १७४ टक्क्यांनी वाढले आहे. २०१४-१५ मध्ये ते ४६,४२९ कोटी रुपये होते, जे २०२३-२४ मध्ये १,२७,२६५ कोटी रुपयांपर्यंत वाढले आहे. २०२९ पर्यंत ३ लाख कोटी रुपयांचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे.
जागतिक बाजारपेठ
टॉप खरेदीदार: २०२३-२४ मध्ये अमेरिका, फ्रान्स आणि आर्मेनिया हे सर्वात मोठे खरेदीदार देश होते. आज भारत ८० देशांना लष्करी उपकरणे विकत आहे.
अमेरिका आणि फ्रान्स: जगातील सर्वात मोठे शस्त्रास्त्र उत्पादक आणि निर्यातदार आता भारताकडून संरक्षण उत्पादने खरेदी करत आहेत.
जागतिक ट्रेंड: जगातील सर्व शस्त्रास्त्र उत्पादक देश भारताशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
११ वर्षांच्या स्वावलंबनाच्या प्रवासात भारताने संरक्षण क्षेत्रात अभूतपूर्व प्रगती केली आहे. आता भारत केवळ आपले सैन्य मजबूत करत नाही तर जगाला शस्त्रास्त्रे विकून जागतिक स्तरावर आपली उपस्थिती वाढवत आहे. २०२९ पर्यंत ५०,००० कोटी रुपयांच्या निर्यातीचे आणि ३ लाख कोटी रुपयांच्या उत्पादनाचे लक्ष्य भारताला एक महासत्ता बनवेल.