गुडघेदुखी हा आजच्या काळात सर्वसामान्य पण अत्यंत त्रासदायक प्रकार झाला आहे. वय वाढल्यावर हा त्रास वाढतोच, पण आजकाल तरुणांनाही गुडघ्यांत वेदना, सूज किंवा हालचालींमध्ये त्रास जाणवतो. (Do your knees hurt a lot? If you are having trouble even while walking, check the reasons behind it.)काही वेळा गुडघेदुखी थकवा, वजन किंवा चुकीच्या आसनामुळे होते, तर काही वेळा ती गंभीर आजाराचे लक्षण असू शकते.
सर्वात सामान्य कारणांमध्ये जास्त वजन हे प्रमुख कारण मानलं जातं. शरीराचं वजन वाढलं की त्याचा सगळा ताण गुडघ्यांवर पडतो. दीर्घकाळ उभं राहणं, चुकीच्या पद्धतीने बसणं, पाय दुमडून बसण्याची सवय, व्यायामाचा अभाव किंवा अचानक हालचाल केल्याने गुडघ्यांवर ताण येतो आणि वेदना होतात. वय वाढल्यावर हाडांतील कॅल्शियम कमी होते, त्यामुळे सांधे कमजोर होतात आणि चालताना गुडघ्यातून आवाज येऊ लागतो. काही वेळा लहान दुखापत, मुरगळणे किंवा स्नायूंचा ताणही गुडघेदुखीचं कारण ठरतो.
गंभीर प्रकरणांमध्ये ऑस्टिओआर्थ्रायटिस, रूमॅटॉइड आर्थ्रायटिस किंवा गाऊटसारखे आजार गुडघ्यांवर परिणाम करतात. ऑस्टिओआर्थ्रायटिसमध्ये सांध्यातील घटक झिजतात, रूमॅटॉइड आर्थ्रायटिसमध्ये प्रतिकारशक्ती स्वत:च्या सांध्यांवर हल्ला करते, तर गाऊटमध्ये रक्तातील युरिक अॅसिड वाढल्याने तीव्र वेदना आणि सूज येते. काही वेळा सांध्यात संक्रमणही होऊ शकतं, ज्यामुळे गुडघा लालसर, सुजलेला आणि उष्ण जाणवतो.
या वेदनांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी काही सोपे पण प्रभावी उपाय उपयोगी ठरतात. सर्वप्रथम वजन नियंत्रणात ठेवा, कारण वजन वाढल्याने गुडघ्यांवरचा दाब वाढतो. दररोज चालणे, हलका व्यायाम किंवा योगासनं विशेषतः वज्रासन आणि ताडासन केल्याने गुडघ्याभोवतीचे स्नायू मजबूत राहतात. दुखत असताना गरम शेक दिल्याने रक्तप्रवाह सुधारतो, आणि सूज असेल तर थंड पट्टी आराम देते.
आहारात कॅल्शियम, लोह आणि जीवनसत्त्व डी भरपूर प्रमाणात असलेले पदार्थ जसे दूध, दही, तीळ, बदाम, हिरव्या भाज्या यांचा समावेश असावा. तिळाच्या किंवा नारळाच्या तेलाने गुडघ्याला मालिश केल्याने स्नायूंना आराम मिळतो आणि stiffness कमी होते. जास्त वेळ बसून राहणं किंवा एकाच स्थितीत उभं राहणं टाळा, अधूनमधून पाय ताणून गुडघ्यांना हालचाल द्या.