Retirement Savings Scheme : निवृत्तीनंतरचे जीवन आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि आरामदायी असावं असं प्रत्येकाला वाटतं. यासाठी योग्य वेळी योग्य आर्थिक नियोजन करणं खूप महत्त्वाचं आहे. भारतात निवृत्तीसाठी बचत करण्याच्या तीन अत्यंत लोकप्रिय योजना आहेत: सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी (PPF), कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी (EPF), आणि राष्ट्रीय पेन्शन प्रणाली (NPS). या तिन्ही योजनांची स्वतःची वैशिष्ट्ये आहेत, ज्यामुळे अनेकांना योग्य पर्याय निवडताना गोंधळ होतो. तुमच्या गरजेनुसार योग्य योजना निवडता यावी, यासाठी आपण या तिन्ही योजनांमधील फरक आणि त्यांचे फायदे-तोटे सोप्या भाषेत समजून घेऊया.
सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी (PPF)
पीपीएफ ही भारत सरकारद्वारे चालवली जाणारी एक दीर्घकालीन बचत योजना आहे. ही योजना खासकरून अशा लोकांसाठी आहे, जे कमी जोखमीमध्ये गुंतवणुकीवर कर लाभ मिळवू इच्छितात.
- गुंतवणूक मर्यादा: दरवर्षी किमान ५०० रुपये ते जास्तीत जास्त १.५ लाख रुपये गुंतवता येतात.
- मॅच्युरिटी (Maturity): याचा लॉक-इन कालावधी १५ वर्षांचा आहे, जो ५ वर्षांच्या ब्लॉकमध्ये पुढे वाढवता येतो.
- व्याजदर: सध्या वार्षिक ७.१% दराने व्याज मिळते, जे सरकार दर तिमाहीत ठरवते.
- सुरक्षितता: भारत सरकारचा पाठिंबा असल्याने ही योजना पूर्णपणे जोखीममुक्त आहे.
- कर लाभ: आयकर कायद्याच्या कलम ८०सी (Section 80C) अंतर्गत दरवर्षी १.५ लाख रुपयांपर्यंतच्या गुंतवणुकीवर कर सूट मिळते. व्याजाच्या रकमेवर कोणताही कर लागत नाही (E-E-E दर्जा).
- तोटा: १५ वर्षांचा मोठा लॉक-इन कालावधी असतो आणि महागाईच्या तुलनेत परतावा कमी असू शकतो.
कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी (EPF)
ईपीएफ (Employees Provident Fund) ही २० किंवा त्याहून अधिक कर्मचारी असलेल्या कंपन्यांसाठी एक अनिवार्य बचत योजना आहे. पगारदार कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीनंतर आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे हे या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
- योगदान: कर्मचारी आणि कंपनी दोघांकडून कर्मचाऱ्यांच्या मूळ पगाराच्या आणि महागाई भत्त्याच्या प्रत्येकी १२% योगदान दिले जाते.
- व्याजदर: चालू आर्थिक वर्षासाठी ८.२५% व्याजदर मिळत आहे, जो पीपीएफपेक्षा जास्त आहे.
- जोखीम आणि परतावा: यात जोखीम कमी असते आणि परतावा हमी असतो.
- कर लाभ: कलम ८०सी अंतर्गत १.५ लाख रुपयांपर्यंत कर सूट मिळते. पीएफ खात्यात दरवर्षी २.५ लाख रुपयांपर्यंतचे योगदान करमुक्त असते आणि निवृत्तीनंतर मिळणारा निधीही पूर्णपणे करमुक्त असतो.
- इतर फायदे: नियोक्त्याच्या योगदानामुळे बचत वाढते आणि गरजेनुसार अंशतः पैसे काढण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.
- तोटा: हे फक्त पगारदार व्यक्तींपुरते मर्यादित आहे. दरवर्षी २.५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त रकमेचे योगदान करपात्र असते.
राष्ट्रीय पेन्शन प्रणाली (NPS)
एनपीएस (National Pension System) ही भारत सरकारने सुरू केलेली एक निवृत्ती बचत योजना आहे. यामध्ये गुंतवणूकदारांना त्यांच्या आवडीनुसार इक्विटी (Equity), कॉर्पोरेट कर्ज (Corporate Debt) आणि सरकारी बाँड्समध्ये (Government Bonds) गुंतवणूक करण्याचा पर्याय मिळतो. याचा परतावा बाजाराशी जोडलेला असतो, त्यामुळे तो निश्चित नसतो.
- गुंतवणूक मर्यादा: यामध्ये योगदानाला कोणतीही कमाल मर्यादा नाही.
- परतावा: साधारणपणे ८-१०% परतावा मिळतो, कारण ही योजना मार्केट-लिंक्ड (Market-Linked) असते. फंड मॅनेजरच्या कामगिरीवर परतावा अवलंबून असतो.
- लवचिकता: तुम्ही तुमच्या जोखीम घेण्याच्या क्षमतेनुसार गुंतवणूक पर्याय निवडू शकता आणि वेळेनुसार गुंतवणूक बदलू शकता (ॲसेट ॲलोकेशन).
- कर लाभ: कलम ८०सी अंतर्गत १.५ लाख रुपयांपर्यंत कर सूट उपलब्ध आहे. याशिवाय, सदस्य कलम ८०सीसीडी(१बी) [80CCD(1b)] अंतर्गत ५०,००० रुपयांची अतिरिक्त वजावट मिळवू शकतात.
- निधी काढणे: एनपीएस निधीपैकी ६०% रक्कम निवृत्तीनंतर करमुक्त काढता येते, तर उर्वरित ४०% रक्कम पेन्शन (अॅन्युइटी) खरेदी करण्यासाठी वापरली जाते.
कोणती योजना निवडाल?
PPF: जर तुम्हाला कमी जोखीम, सरकारी हमी आणि निश्चित करमुक्त परतावा हवा असेल, तर PPF उत्तम आहे.
EPF: जर तुम्ही पगारदार कर्मचारी असाल, तर EPF ही तुमच्यासाठी अनिवार्य आणि सुरक्षित बचत योजना आहे, जिथे कंपनीचे योगदानही मिळते.
NPS: जर तुम्ही थोडी अधिक जोखीम घेऊन चांगला परतावा मिळवू इच्छित असाल आणि तुमच्या गुंतवणुकीचे व्यवस्थापन स्वतःच्या जोखमीनुसार करू इच्छित असाल, तर NPS हा एक चांगला पर्याय आहे.
तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांनुसार आणि जोखमीच्या क्षमतेनुसार तुम्ही यापैकी योग्य योजना निवडू शकता. निवृत्तीसाठी आजच नियोजन सुरू करणे महत्त्वाचे आहे!