What is Hawala Transaction: गेल्या काही दिवसांत दाक्षिणात्य अभिनेत्री रान्या राव हिचे नाव तुमच्या कानावर पडलं असेलच. तिला अंमली पदार्थांच्या तस्करी प्रकरणात अटक करण्यात आली आहे. रान्या दुबईहून सोन्याची तस्करी करत असल्याचेही उघड झाले आहे. सोने खरेदीसाठी हवालाचे पैसे वापरत असल्याची कबुली तिने दिली आहे. महसूल गुप्तचर संचालनालयाने (डीआरआय) ही माहिती दिली. पण, हे हवालाचा पैसा नेमकं काय प्रकरण आहे? असा प्रश्न अनेकांनी उपस्थित केला आहे. अनेकदा चित्रपट किंवा वेबसीरिजमध्येही तुम्ही हे शब्द अनेकदा ऐकले असतील. याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ.
हवालाचा पैसा म्हणजे काय?
हवाला म्हणजे पैशांच्या हस्तांतरणाचा एक बेकायदेशीर मार्ग आहे. यामध्ये प्रत्यक्ष पैशांची देवाणघेवाण न होता, केवळ विश्वासावर आधारित व्यवहारांद्वारे पैसे एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पाठवले जातात. अशा पैशांचे व्यवहार बँकिंग प्रणाली किंवा अधिकृत चॅनेलच्या बाहेर गुप्तपणे हस्तांतरित केले जातात. हवाला प्रणालीचा वापर प्रामुख्याने करचोरी, मनी लाँड्रिंग, बेकायदेशीर व्यवहार किंवा बँकिंग सुविधा मर्यादित असलेल्या देशांमध्ये पैसे पाठवण्यासाठी केला जातो.
वाचा - Ranya Rao: "मी हवालाच्या पैशांनी सोनं खरेदी केलं"; अभिनेत्री रान्या रावची मोठी कबुली
हवाला व्यवहार कसे होतात?
- बँका आणि तपास यंत्रणांना अंधारात ठेवून हवाला पैशांचे व्यवहार होत असल्याने ते अत्यंत गुप्त पद्धतीने हस्तांतरित केले जाते.
- पैसे पाठवणारी व्यक्ती एका एजंटकडे (पाठवणारा एजंट) पैसे देते आणि ज्याला पाठवायचे आहेत (प्राप्तकर्ता) त्याची माहिती देते.
- हा दलाल भौतिकरित्या (फिजिकल) पैसे हस्तांतरित करत नाही. तर, त्याच्या नेटवर्कद्वारे दुसऱ्या शहरात/देशात उपस्थित असलेल्या दलालाला माहिती देतो.
- दुसरीकडे, दुसऱ्या देशात उपस्थित असलेला हा दलाल कोणत्याही औपचारिक नोंदीशिवाय प्राप्तकर्त्याला तेवढीच रक्कम देतो.
- बेकायदेशीर पैसा कायदेशीर दिसण्यासाठी गुन्हेगार प्रामुख्याने हवाला व्यवहाराद्वारे पैशांची उधळपट्टी करतात. अनेक वेळा हवालाचा पैसा दहशतवाद्यांना निधी देण्यासाठी देखील वापरला जातो.
हवाला व्यवहार बेकायदेशीर
भारतात हवाला व्यवहार पूर्णपणे बेकायदेशीर आहेत. पकडले गेल्यास कठोर कायदेशीर कारवाई केली जाते. हवालाशी संबंधित गुन्ह्यांना आळा घालण्यासाठी अनेक कायदे लागू करण्यात आले असून त्याअंतर्गत कठोर शिक्षा आणि दंडाच्या तरतुदी आहेत. मनी लाँड्रिंग प्रतिबंध कायदा, परकीय चलन व्यवस्थापन कायदा इत्यादी कायद्यांमध्ये हवाला व्यवसायासाठी शिक्षेची तरतूद आहे. यासोबतच अंमलबजावणी संचालनालय, सीबीआय, आयकर विभाग आणि आर्थिक गुप्तचर युनिट काळा पैसा आणि हवाला व्यवसायाशी संबंधित प्रकरणांची चौकशी करतात.