Income Tax Department : दरवर्षी प्राप्तीकर रिटर्न (ITR) भरण्याची अंतिम तारीख जवळ आली की अनेक करदात्यांची धावपळ सुरू होते. पण, जर तुम्हाला प्राप्तीकर विभागाकडून (Income Tax Department) कोणतीही नोटीस येऊ नये किंवा तुमचा परतावा (Tax Refund) अडकू नये असे वाटत असेल, तर ITR दाखल करण्यापूर्वी दोन महत्त्वाच्या गोष्टी तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे: फॉर्म २६एएस (Form 26AS) आणि वार्षिक माहिती विवरण (AIS - Annual Information Statement).
फॉर्म २६एएस का महत्त्वाचा?
फॉर्म २६एएस हे एक महत्त्वाचे टॅक्स क्रेडिट स्टेटमेंट आहे. या फॉर्ममध्ये तुमच्या पॅन कार्डवर (PAN Card) किती कर (TDS - Tax Deducted at Source) कापला गेला आहे आणि तो सरकारी खात्यात जमा झाला आहे, याची सविस्तर माहिती असते. यात तुमच्या पगारातून कापलेला टीडीएस, बँक व्याजावर कापलेला टीडीएस, मालमत्ता खरेदी-विक्रीवर कापलेला टीडीएस, म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीवरील टीडीएस अशा अनेक नोंदी असतात.
हे तपासणे का आवश्यक? कारण, जर यामध्ये कोणतीही टीडीएस नोंद चुकली असेल किंवा ती योग्यरित्या दाखवली नसेल, तर तुम्हाला कर क्रेडिट मिळविण्यात अडचण येऊ शकते. याचा थेट परिणाम तुमच्या कर परताव्यावर होतो किंवा तुम्हाला जास्त कर भरावा लागू शकतो. त्यामुळे, रिटर्न भरण्यापूर्वी, यातील सर्व नोंदी तुमच्या माहितीनुसार आणि कागदपत्रांनुसार योग्य आहेत याची खात्री करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
वार्षिक माहिती विवरण (AIS) म्हणजे काय आणि ते का तपासावे?
एआयएस (AIS) हा फॉर्म २६एएस पेक्षाही अधिक तपशीलवार दस्तऐवज आहे. यात तुमच्या सर्व आर्थिक व्यवहारांची विस्तृत माहिती असते, जी प्राप्तीकर विभागाकडे उपलब्ध आहे. यामध्ये केवळ टीडीएसची माहिती नसते, तर बँकेकडून मिळालेले व्याज, लाभांश (Dividends), शेअर्स आणि म्युच्युअल फंडांची खरेदी-विक्री, तुम्हाला मिळालेले भाडे, परदेशी व्यवहार आणि अगदी तुमच्या क्रेडिट कार्डवरील मोठे खर्च यांचीही माहिती नोंदवलेली असते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, एआयएस ही तुमच्या संपूर्ण आर्थिक प्रोफाइलची एक ब्लूप्रिंट आहे, जी तुमच्या प्रत्येक मोठ्या आर्थिक हालचालीची नोंद ठेवते.
नोटीस टाळण्यासाठी हे तपासाच!
जर तुम्ही तुमच्या ITR मध्ये कोणतीही माहिती भरली नसेल, पण ती माहिती तुमच्या एआयएसमध्ये नोंदवलेली असेल, तर तुम्हाला प्राप्तीकर विभागाकडून नोटीस मिळण्याची शक्यता खूप वाढते. कारण, प्राप्तीकर विभागाकडे तुमच्या व्यवहारांची संपूर्ण माहिती असते आणि तुम्ही दिलेल्या माहितीशी ती जुळत नसेल, तर लगेच त्यांचा तुमच्याकडे संशय जातो. म्हणूनच, AIS तपासणे खूप महत्त्वाचे आहे आणि जर यात काही विसंगती आढळली तर तात्काळ इन्कम टॅक्स पोर्टलवर (Income Tax Portal) अभिप्राय (Feedback) द्या आणि ती दुरुस्त करून घ्या.
वाचा - पगारवाढ मिळत नाहीये? नोकरी सोडण्याआधी 'हे' ४ उपाय करा, नाहीतर आयुष्यभर पश्चाताप कराल!
ITR कधीपर्यंत दाखल करता येईल?
२०२५-२६ या कर निर्धारण वर्षासाठी ITR दाखल करण्याची शेवटची तारीख ३१ जुलै २०२५ आहे (ज्या प्रकरणांमध्ये ऑडिट आवश्यक नाही). जरी ITR भरण्याचे फॉर्म अजून पूर्णपणे अपडेट झालेले नसले, तरी तुम्ही फॉर्म २६एएस आणि एआयएस पाहून तुमची तयारी आताच सुरू करू शकता.