माहितीचा ओघ वाढल्यापासून ज्ञानात भर पडण्याऐवजी गोंधळात भर पडली आहे, जसा की पाण्याचा विषय; याबाबत तज्ज्ञांचे मत जाणून घ्या. पाणी हे जीवनासाठी अत्यंत आवश्यक आहे, पण ते योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात पिणे पचनसंस्थेच्या आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहे. तुम्ही जेवणापूर्वी, जेवण करताना किंवा जेवणानंतर पाणी पिता तेव्हा तुमच्या शरीरावर नेमका काय परिणाम होतो, हे विज्ञान आणि आयुर्वेद दोन्ही दृष्टिकोनातून समजून घेऊया.
१. जेवणापूर्वी पाणी पिणे
विज्ञानानुसार: जेवणाच्या सुमारे ३० मिनिटे आधी पाणी पिणे फायदेशीर मानले जाते. यामुळे पोट भरल्यासारखे वाटते आणि तुम्ही जास्त खाणे टाळू शकता, जे वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या लोकांसाठी उपयुक्त आहे. संशोधनानुसार, जेवण करण्यापूर्वी ५०० मिली (सुमारे २ ग्लास) पाणी प्यायल्यास कॅलरीचे सेवन कमी होते. तसेच, हे चयापचय (metabolism) क्रिया सुधारण्यास देखील मदत करते.
आयुर्वेदानुसार: आयुर्वेदात जेवणापूर्वी लगेच पाणी पिणे योग्य मानले जात नाही. यामुळे पचनक्रिया मंदावते आणि जठराग्नि मंदावतो आणि पचनशक्ती कमकुवत होते, असे मानले जाते. जेवणापूर्वी पाणी प्यायल्याने शरीरात पुरेशी ताकद येत नाही, उत्साहाचा अभाव जाणवू शकतो.
२. जेवताना पाणी पिणे
विज्ञानानुसार: जेवताना थोडे-थोडे पाणी पिणे पचनासाठी हानिकारक नाही. उलट, यामुळे अन्न मऊ होते आणि गिळायला सोपे जाते. पाणी पचनसंस्थेला कार्यक्षमतेने अन्न तोडण्यास मदत करते. मात्र, जेवण करताना एकाच वेळी जास्त पाणी पिणे टाळावे, कारण यामुळे पोट फुगणे आणि अस्वस्थता जाणवू शकते.
आयुर्वेदानुसार: आयुर्वेदात जेवणाच्या दरम्यान थोडे-थोडे पाणी पिण्याचा सल्ला दिला जातो. यामुळे अन्नपचन योग्य प्रकारे होते. यामुळे शरीर निरोगी राहते. तसेच प्रत्येकाने आपल्या शरीराची गरज ओळखून पाणी पिणे हितावह ठरते.
३. जेवणानंतर पाणी पिणे
विज्ञानानुसार: जेवणानंतर लगेच जास्त पाणी पिणे टाळले पाहिजे. यामुळे पचनसंस्थेतील एन्झाईम्स आणि ॲसिड पातळ होऊ शकतात, ज्यामुळे पचनक्रिया मंदावते. यामुळे पोषक तत्वांचे शोषण योग्य प्रकारे होत नाही. जेवणानंतर सुमारे ३०-६० मिनिटांनी पाणी प्यायल्यास पचनक्रिया सुरळीत राहते.
आयुर्वेदानुसार: जेवणानंतर लगेच पाणी प्यायल्यास पचनसंस्थेवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो, असे आयुर्वेद सांगते. यामुळे शरीर जड होते आणि वजन वाढण्याची शक्यता असते. ज्यामुळे व्यक्ती स्थूल होते.
निष्कर्ष:
पाणी पिण्याची सर्वोत्तम पद्धत म्हणजे दिवसभर नियमितपणे थोडे-थोडे पाणी पिणे. जेवण करण्यापूर्वी अर्धा तास आधी एक ग्लास पाणी पिणे, जेवण करताना थोडे-थोडे पाणी पिणे आणि जेवणानंतर किमान ३० मिनिटांनी पाणी पिणे आरोग्यासाठी फायदेशीर मानले जाते. या नियमांचे पालन केल्यास पचनक्रिया सुधारते आणि शरीर निरोगी राहण्यास मदत होते.