आजच्या धावपळीच्या जीवनात हृदयविकाराचे प्रमाण वाढत चालले आहे. हृदयविकार (Heart Failure) म्हणजे हृदय शरीराच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी पुरेसे रक्त पंप करू शकत नाही. विशेष म्हणजे, या गंभीर समस्येची सुरुवात काही अत्यंत सूक्ष्म लक्षणांनी होते, ज्याकडे आपण अनेकदा थकवा किंवा वाढत्या वयाचे लक्षण म्हणून दुर्लक्ष करतो.
प्रसिद्ध हृदय शल्यचिकित्सकांनी (Cardiac Surgeon) दिलेल्या माहितीनुसार, हृदयविकाराचे खालील ७ संकेत वेळीच ओळखणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून वेळेवर उपचार करून संभाव्य धोका टाळता येईल.
१. सातत्याने येणारा थकवा (Persistent Fatigue)
संकेत: तुम्हाला रोजच्या कामांनंतर किंवा अगदी विश्रांतीनंतरही असामान्य थकवा जाणवतो. हृदयाची पंपिंग क्षमता कमी झाल्यामुळे शरीराच्या अवयवांना पुरेसा ऑक्सिजन मिळत नाही, ज्यामुळे हा थकवा येतो.
दुर्लक्ष न करण्याचे कारण: हा केवळ तणाव नसून, हृदयविकाराचा सुरुवातीचा संकेत असू शकतो.
२. अचानक श्वास घेण्यास त्रास होणे (Sudden Shortness of Breath)
संकेत: कोणतीही मोठी शारीरिक हालचाल न करता किंवा रात्री झोपताना अचानक श्वास घेण्यास त्रास होतो. फुफ्फुसात (Lungs) रक्त जमा झाल्यामुळे असे होते.
महत्त्व: रात्री झोपताना उशीची उंची वाढवावी लागत असेल किंवा श्वास घेण्यासाठी उठून बसावे लागत असेल, तर त्वरित डॉक्टरांना भेटा.
३. सूज येणे (Edema/Swelling)
संकेत: पाय, घोटे, पोट किंवा शरीराच्या खालच्या भागात असामान्य सूज (Bloating/Swelling) येते. हृदय रक्त पुरेसे पंप करू शकत नसल्यामुळे पाणी आणि मीठ शरीरात जमा होते.
महत्त्व: सॉक्स किंवा बुटांचे निशाण बराच वेळ राहिल्यास किंवा अचानक वजन वाढल्यास गंभीरपणे घ्या.
४. भूक न लागणे आणि मळमळ (Loss of Appetite and Nausea)
संकेत: तुम्हाला सतत मळमळ होते, पोट भरल्यासारखे वाटते आणि भूक कमी होते. पचनसंस्थेकडे (Digestive System) योग्य रक्तप्रवाह न झाल्यामुळे हे होते.
महत्त्व: दीर्घकाळ भूक न लागणे, याला साधे पचनाचे कारण मानू नका.
५. सतत खोकला (Persistent Cough)
संकेत: तुम्हाला सतत कोरडा खोकला येतो, किंवा खोकताना गुलाबी-पांढरा कफ (Phlegm) बाहेर पडतो. फुफ्फुसात रक्त जमा झाल्यामुळे खोकला येतो.
दुर्लक्ष न करण्याचे कारण: हा खोकला सामान्य सर्दी-खोकल्याप्रमाणे औषधांनी लवकर बरा होत नाही.
६. झोपताना समस्या (Difficulty Sleeping)
संकेत: श्वासोच्छ्वास आणि खोकल्यामुळे रात्री झोपणे कठीण होते. काहीवेळा रुग्ण श्वास घेण्यासाठी अचानक झोपेतून उठतो.
महत्त्व: झोपताना श्वासोच्छ्वासामध्ये अडचणी येत असल्यास, त्वरित तपासा.
७. हृदयाचे ठोके अनियमित असणे (Irregular Heartbeat)
संकेत: हृदय जलद गतीमध्ये (Fast pace) किंवा अनियमितपणे (Irregularly) धडधडत असल्याचा अनुभव येतो (Palpitations).
महत्त्व: ठोक्यांमध्ये होणारा कोणताही मोठा बदल हा हृदयाच्या कार्यामध्ये बिघाड झाल्याचे लक्षण असू शकते.
तज्ज्ञांचा सल्ला: वरीलपैकी कोणतीही दोन लक्षणे तुम्हाला दीर्घकाळ जाणवत असतील, तर वेळ न घालवता तातडीने हृदयविकार तज्ञांचा (Cardiologist) सल्ला घ्या. वेळेवर निदान आणि उपचार हे हृदयविकारावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहेत.