हँड फूट माउथ डिसीज (HFMD) हे एक व्हायरल इन्फेक्शन आहे, जे प्रामुख्याने लहान मुलांना होतं. हे इन्फेक्शन कॉक्ससॅकी व्हायरस नावाच्या एन्टरोव्हायरसमुळे होतं. सहसा हा आजार ५ वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलांमध्ये जास्त आढळतो, मात्र मोठी मुलं आणि कधीकधी प्रौढांनाही याचं इन्फेक्शन होऊ शकतं. हा आजार व्हायरल आहे आणि एका मुलापासून दुसऱ्या मुलामध्ये सहजपणे पसरू शकतो. HFMD हा बहुतेकदा सौम्य आजार असतो, जो ७-१० दिवसांत बरा होतो. परंतु कधीकधी तो गंभीर देखील असू शकतो, विशेषतः ज्या मुलांची रोगप्रतिकारशक्ती कमकुवत असते अशा मुलांना जास्त धोका आहे. पालकांनी मुलांमधील लक्षणं वेळेवर ओळखून त्यांच्यावर उपचार करणं महत्त्वाचं आहे.
HFMD मुख्यतः व्हायरसमुळे पसरतो. हा आजार दुसऱ्या मुलाच्या संपर्कात आल्यावर पसरू शकतो. संक्रमित पृष्ठभाग, खेळणी किंवा भांडी स्पर्श करून देखील हा व्हायरस मुलांपर्यंत पोहोचतो. शाळा, डे-केअर किंवा मुलं ग्रूपमध्ये राहतात अशा ठिकाणी HFMD वेगाने पसरू शकतो. या आजारात मुलांना खाण्यास आणि पिण्यास त्रास होतो. तोंडात अल्सर आणि घसा खवखवल्यामुळे मुलं अन्न खाऊ शकत नाहीत, ज्यामुळे शरीरात अशक्तपणा आणि डिहायड्रेशन होतं.
HFMD ची लक्षणं काय आहेत?
दिल्ली एम्समधील बालरोग विभागाचे माजी प्रमुख डॉ. राकेश कुमार बागडी यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, HFMD ची लक्षणं संसर्गानंतर ३-६ दिवसांनी दिसून येतात. सर्वप्रथम मुलांना सौम्य ताप येतो, ज्यामध्ये डोकेदुखी, घसा खवखवणे आणि भूक न लागणे यांचा समावेश आहे. मुलं चिडचिडी होतात आणि वारंवार रडतात. हा आजार वाढत असताना, तोंडात लहान वेदनादायक फोड किंवा अल्सर तयार होतात, ज्यामुळे मुलांना अन्न गिळणं आणि बोलणं कठीण होतं.
काही दिवसांनी हाताच्या तळव्यावर, पायाच्या तळव्यावर, गुडघ्यावर किंवा मुलांच्या कोपरांवर लाल पुरळ आणि मुरुमे दिसतात. हे पुरळ कधीकधी फोडांचे रूप घेऊ शकतात. या पुरळांमुळे मुलांना खाज सुटणे आणि जळजळ होण्याची समस्या येते. तसेच थकवा आणि शरीर दुखण्याच्या तक्रारी देखील आहेत. गंभीर प्रकरणांमध्ये मुलांना सतत ताप येणं, उलट्या होणं, वारंवार लघवी होणं किंवा डिहायड्रेशन यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात. अशी लक्षणं दिसताच, डॉक्टरांशी त्वरित संपर्क साधावा, कारण निष्काळजीपणामुळे परिस्थिती धोकादायक बनू शकते.
अशी घ्या काळजी
- मुलांना वारंवार हात धुण्याची सवय लावा.
- संक्रमित मुलांना शाळेत किंवा डे केअरमध्ये पाठवू नका.
- मुलांची खेळणी, भांडी आणि वापरलेल्या वस्तू स्वच्छ ठेवा.
- मुलांना पुरेसे पाणी आणि द्रवपदार्थ पिण्यास द्या.
- संसर्गाची लक्षणं दिसल्यास ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.