पनीर हा आहारातील एक महत्त्वाचा आणि पौष्टिक घटक आहे. विशेषतः शाकाहारी लोकांसाठी तर तो प्रोटीनचा उत्तम पर्याय आहे. मात्र, मागणी वाढल्यामुळे अनेक ठिकाणी भेसळयुक्त (Adulterated) किंवा कृत्रिम पनीर (Synthetic Paneer) विकले जाते. या भेसळयुक्त पनीरमध्ये स्टार्च (Starch), डिटर्जंट पावडर (Detergent Powder) किंवा इतर हानिकारक रसायने मिसळलेली असू शकतात, जे आरोग्यासाठी धोकादायक आहे.
पनीर खरेदी करताना ते शुद्ध आहे की नाही, हे ओळखण्यासाठी तुम्ही खालील ४ सोप्या चाचण्या घरीच करू शकता:
१. दाब चाचणी (The Pressure Test)
शुद्ध पनीरमध्ये स्निग्धता (Moisture) आणि लवचिकता (Elasticity) असते, तर भेसळयुक्त पनीर कोरडे आणि कडक असते.
कसे तपासावे: पनीरचा एक छोटा तुकडा घेऊन तो आपल्या बोटांमध्ये हलकासा दाबा.
शुद्ध पनीर: जर पनीर शुद्ध असेल, तर ते दाबले जाईल पण लगेच तुटणार नाही. ते मऊ आणि स्निग्ध वाटेल.
भेसळयुक्त पनीर: जर पनीरमध्ये स्टार्च (उदा. रताळ्याचा स्टार्च) मिसळला असेल किंवा ते कृत्रिम असेल, तर ते दाबल्यानंतर लगेच चुरा होईल आणि त्याचे तुकडे पडतील.
२. वास आणि चव चाचणी (The Smell and Taste Test)
पनीरची चव आणि वास हा त्याची शुद्धता ओळखण्याचा प्राथमिक मार्ग आहे.
कसे तपासावे: पनीरचा वास घ्या आणि त्याचा एक लहान तुकडा चावा.
शुद्ध पनीर: ताजे आणि शुद्ध पनीर हलके गोड आणि दुधाळ चवीचे लागते. त्याला तीव्र आंबट किंवा रासायनिक वास येत नाही.
भेसळयुक्त पनीर: भेसळयुक्त पनीरला अनेकदा साबणासारखा (Detergent) वास येऊ शकतो किंवा ते रबरासारखे चिवट (Chewy) लागते.
३. गरम पाण्याची चाचणी (The Hot Water Test)
ही चाचणी मुख्यतः पनीरमध्ये स्टार्च मिसळला आहे की नाही, हे तपासण्यासाठी वापरली जाते.
कसे तपासावे: पनीरचा एक लहान तुकडा घ्या आणि तो सुमारे ५ मिनिटे गरम पाण्यात उकळा.
शुद्ध पनीर: पनीर शुद्ध असेल, तर ते गरम झाल्यावर मऊ होईल, पण त्याचा आकार कायम राहील.
भेसळयुक्त पनीर: जर त्यात कृत्रिम स्टार्च असेल, तर गरम झाल्यावर पनीर रबरासारखे चिवट होईल आणि त्याला ताणल्यास ते तुटेल किंवा लगेच फुटून जाईल.
४. तळण्याची चाचणी (The Frying Test)
पनीर शुद्ध असल्यास ते तळताना कसे प्रतिक्रिया देते, यावरून त्याची गुणवत्ता कळते.
कसे तपासावे: पनीरचे लहान तुकडे करून ते तेलात तळा.
शुद्ध पनीर: शुद्ध पनीर गरम झाल्यावर मऊ आणि सोनेरी रंगाचे होते आणि तेलात विरघळत नाही.
भेसळयुक्त पनीर: भेसळयुक्त पनीर तळताना तेलात विरघळू लागते किंवा त्याचे छोटे कण तेलकट होऊन फुटू शकतात. काही वेळा ते जास्त तेल शोषून घेते.
पनीर खरेदी करताना नेहमी विश्वासार्ह डेअरी किंवा स्टोअरमधून घ्या. वरील सोप्या चाचण्या वापरून तुम्ही तुमच्या आरोग्याचे रक्षण करू शकता आणि भेसळयुक्त पनीर खाणे टाळू शकता.