पायाच्या नखांमध्ये अडकलेली घाण ही केवळ दिसायला वाईट वाटते असे नाही, तर ती आरोग्याच्या दृष्टीनेही त्रासदायक ठरु शकते. पाय सतत जमिनीच्या संपर्कात येत असल्याने धूळ-माती, घाम, मृत त्वचा आणि घाण नखांच्या कडांमध्ये साचते. (Dirt accumulates in your toenails? Do your nails hurt because of dirt? Don't try to remove the dirt by inserting a nail clipper, here's what to do)वेळेवर स्वच्छता न केल्यास नखांच्या कोनांमध्ये दुखणे, लालसरपणा, सूज, जळजळ किंवा संसर्ग होण्याची शक्यता वाढते.
पायाच्या नखांमध्ये घाण साचण्यामागे अनेक कारणे असतात. नियमित पाय न धुणे, नखे खूप मोठी वाढू देणे, घट्ट बूट किंवा ओलसर मोजे सतत घालणे, घाम येणे, कोरडी व जाड त्वचा, तसेच पायाची योग्य काळजी न घेणे ही प्रमुख कारणे आहेत. काही वेळा नख चुकीच्या पद्धतीने कापल्यामुळे नख कोपर्यात आत वाढते आणि त्या ठिकाणी मळ साचून वेदना सुरू होतात.
नखांमधील घाण सुरक्षितपणे काढण्यासाठी सर्वात आधी पाय कोमट पाण्यात बुडवणे उपयुक्त ठरते. कोमट पाण्यात थोडे मीठ किंवा हळद घालून १० ते १५ मिनिटे पाय बुडवल्यास साचलेली घाण मऊ होते आणि नखांच्या कडा सैल होतात. स्वच्छ झालायावर मऊ टॉवेलने पाय नीट पुसावेत. नखांमधील घाण काढताना खूप टोकदार वस्तू वापरू नयेत. स्वच्छ, मऊ नेल ब्रश किंवा कापसाच्या बोळ्याने हलक्या हाताने घाण काढणे सुरक्षित असते.
पायाची नियमित स्वच्छता राखणे फार महत्त्वाचे आहे. दररोज पाय साबणाने धुणे, विशेषतः बोटांच्या मधल्या जागा आणि नखांच्या कडा स्वच्छ करणे आवश्यक आहे. पाय धुतल्यानंतर ते पूर्णपणे कोरडे करावेत, कारण ओलसरपणा राहिल्यास जंतुसंसर्ग वाढू शकतो. आठवड्यातून एकदा पायांना सौम्य स्क्रब केल्यास मृत त्वचा निघून जाते आणि घाण साचण्याची शक्यता कमी होते.
जर नखांच्या कोनांमध्ये मळ साचून दुखत असेल, लालसरपणा किंवा सूज येत असेल तर दुर्लक्ष करू नये. अशा वेळी नख फार खोल किंवा कोपऱ्यातून कापू नये. नखे नेहमी सरळ कापावीत आणि कडांना फार गोल आकार देऊ नये. दुखऱ्या भागावर हळद किंवा अँटिसेप्टिक क्रीम हलक्या हाताने लावणे उपयोगी ठरू शकते. घरगुती उपाय करताना जोर लावून नख दाबणे किंवा मळ काढण्याचा प्रयत्न केल्यास वेदना वाढू शकतात.
जर नखांच्या कोनात सतत दुखणे, पू येणे, जास्त सूज किंवा ताप येण्यासारखी लक्षणे दिसत असतील, तर तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. अशा परिस्थितीत नख आत वाढलेले असू शकते किंवा संसर्ग झाला असण्याची शक्यता असते. वेळेवर उपचार घेतल्यास गंभीर त्रास टाळता येतो. एकंदरीत, पायाच्या नखांमध्ये घाण साचू नये यासाठी नियमित स्वच्छता, योग्य नख कापण्याची पद्धत आणि पायांची नीट काळजी घेणे गरजेचे आहे. थोडीशी काळजी घेतल्यास नखांचे दुखणे, संसर्ग आणि अस्वस्थता सहज टाळता येऊ शकते.