हिवाळ्यात गीझर (Water Heater) हा एक अत्यावश्यक घटक आहे. गरम पाणी मिळवण्यासाठी गीझर सोयीस्कर असला तरी, त्याच्या वापरात थोडीही निष्काळजी मोठी दुर्घटना किंवा जीवितहानी घडवू शकते. विशेषतः विजेवर चालणाऱ्या उपकरणांमध्ये सुरक्षा नियम पाळणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.
१. गीझर वापराचे महत्त्वाचे नियम (Installation Safety)
गीझर बसवताना खालील बाबींची खात्री करा:
योग्य जागा (Placement): गीझर नेहमी बाथटब किंवा शॉवर हेडपासून दूर, उंच ठिकाणी बसवावा. जेणेकरून तो थेट पाण्याच्या संपर्कात येणार नाही.
वेंटिलेशन (Ventilation): गीझर, विशेषतः गॅस गीझर वापरत असल्यास, बाथरूममध्ये पुरेसे वेंटिलेशन (हवा खेळती राहण्यासाठी खिडकी) असणे अत्यंत आवश्यक आहे. गॅस गीझरमुळे कार्बन मोनोऑक्साइड तयार होऊ शकतो, जो प्राणघातक आहे.
ग्राउंडिंग/अर्थिंग (Earthing): विजेच्या झटक्यापासून बचाव करण्यासाठी गीझरला योग्य अर्थिंग (Earthing) केलेले आहे, याची खात्री करा. अर्थिंग वायर व्यवस्थित जोडलेली असावी.
ISI प्रमाणित घटक: गीझरची गुणवत्ता, तसेच त्याला जोडलेल्या फिटींग्स, पाईप्स आणि वायर्स (Wires) आयएसआय (ISI) प्रमाणित असाव्यात.
पॉवर स्विच: गीझरचा पॉवर स्विच (Power Switch) अशा ठिकाणी असावा जिथे तो पाण्याच्या थेट संपर्कात येणार नाही.
२. गीझर वापरताना घ्यायची काळजी (Usage Precautions)
रोजच्या वापरात खालील गोष्टी नेहमी लक्षात ठेवा:
पाणी सुरू झाल्यावरच स्विच ऑन करा: गीझरमध्ये पाणी भरलेले असल्याची खात्री करा, त्यानंतरच त्याचा स्विच चालू करा. रिकाम्या गीझरचा स्विच ऑन केल्यास हीटिंग कॉइल (Heating Coil) जळू शकते किंवा स्फोट होण्याची शक्यता असते.
गीझर बंद ठेवा: आंघोळ करताना किंवा पाणी वापरताना गीझरचा मुख्य स्विच नेहमी बंद ठेवा. स्विच चालू असताना पाणी वापरणे धोकादायक ठरू शकते.
तापमान नियंत्रण: पाण्याची गरज आणि हवामान पाहून गीझरचे तापमान सेट करा. खूप जास्त तापमान (High Temperature) ठेवल्यास वीज जास्त खर्च होते आणि गीझरवर ताण येतो.
मुलांपासून दूर: लहान मुलांना गीझरचा स्विच चालू-बंद करण्यापासून किंवा तापमानाशी छेडछाड करण्यापासून दूर ठेवा.
३. देखभाल (Efficiency and Maintenance)
सुरक्षिततेसोबतच, गीझर कार्यक्षम ठेवण्यासाठी पुढील गोष्टी करा:
नियमित तपासणी: गीझरच्या पाईप्समधून पाणी गळती (Leakage) होत नाही ना, याची नियमित तपासणी करा.
सर्व्हिसिंग: ठराविक वेळेनंतर तज्ञांकडून गीझरची तपासणी (Servicing) करून घ्या. हीटिंग कॉइलवरील क्षारांचे थर काढून टाकल्यास वीज वाचते.
जुना गीझर बदला: गीझर खूप जुना झाला असेल किंवा सतत बिघडत असेल, तर तो त्वरित बदलणे सुरक्षिततेच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.
महत्त्वाचे : गीझर चालू असताना विचित्र आवाज, वास (उदा. जळल्याचा वास) किंवा पाण्याची गळती आढळल्यास, कोणताही विलंब न करता गीझरचा मुख्य स्विच बंद करा आणि त्वरित इलेक्ट्रिशियनला बोलवा.
या नियमांचे पालन केल्यास, तुम्ही गीझरचा सुरक्षितपणे आणि कार्यक्षमतेने वापर करू शकता.