आताच एक रील पाहिला, ज्यात भांडण झाल्यावर बायको रडतेय आणि नवरा घोरत झोपलाय. अनेकांनी त्यावर लाफ्टर दिले पण कॉमेंट सेक्शन वाचल्यावर लक्षात आले, घरोघरी मातीच्या चुली. अर्थात भांडणं सगळीकडे होतात आणि त्यानंतर नवरा निद्राधीन होतो तर बायको अश्रूधीन! पण असे का होते? त्यामागची कारणे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू.
या प्रश्नाचे उत्तर मानसशास्त्र (Psychology) आणि नैसर्गिकरित्या येणाऱ्या भावनिक प्रतिक्रिया (Emotional Responses) यांच्याशी संबंधित आहे. भांडणानंतर बायको रडते आणि नवरा झोपी जातो, यामागे काही सामान्य कारणे आणि जैविक भेद असू शकतात:
१. भावनिक अभिव्यक्ती आणि प्रक्रियेतील फरक (Emotional Processing)
स्त्रिया त्यांच्या भावना अधिक सहजपणे आणि सार्वजनिकरित्या व्यक्त करतात. रडणे (Crying) हा दु:ख, निराशा किंवा ताण (Stress) बाहेर टाकण्याचा एक नैसर्गिक मार्ग आहे. याला 'तणावमुक्ती' चा प्रकार मानले जाते. भांडणानंतर रडल्याने त्यांना भावनिक आधार मिळतो आणि मन मोकळे होते.
पुरुष अनेकदा तणाव किंवा नकारात्मक भावना व्यक्त करण्याऐवजी त्या दाबून ठेवतात किंवा 'सोडून' देण्याचा प्रयत्न करतात. झोपी जाणे (Sleeping) हे त्यांच्यासाठी त्या क्षणाचा तणाव आणि भावनिक गोंधळ टाळण्याचा एक मार्ग असू शकतो.
२. जैविक आणि शारीरिक प्रतिक्रिया (Biological and Physical Responses)
'फाइट अँड फ्लाईट' प्रतिसाद (Fight or Flight Response): मोठ्या भांडणानंतर शरीर तणावात असते.
महिला: काही अभ्यासानुसार, रडल्यानंतर स्त्रियांच्या शरीरात ऑक्सिटोसिन (Oxytocin) सारखे शांत करणारे हार्मोन्स (Hormones) स्रवतात, ज्यामुळे त्यांना शांत वाटते.
पुरुष: पुरुषांच्या शरीरात तणावामुळे ऍड्रेनलिन (Adrenaline) आणि कॉर्टिसोल (Cortisol) सारखे हार्मोन्स जास्त प्रमाणात स्रवतात, ज्यामुळे शारीरिक ऊर्जा वापरली जाते. या प्रचंड भावनिक आणि शारीरिक ऊर्जा खर्चानंतर त्यांना थकवा (Exhaustion) जाणवतो आणि त्यामुळे झोप येते. झोप ही त्यांच्यासाठी तणावापासून तात्पुरती सुटका असते.
"मौन किंवा माघार" (Stonewalling / Withdrawal): मानसशास्त्रात याला 'स्टोनवॉलिंग' म्हणतात. भांडण वाढू नये म्हणून किंवा भावनिकदृष्ट्या स्वतःला वाचवण्यासाठी पुरुष शांत राहणे किंवा शारीरिकदृष्ट्या त्या जागेवरून निघून जाणे किंवा झोपणे पसंत करतात.
३. सामाजिक आणि सांस्कृतिक कारणे (Social Conditioning)
पुरुषांवरील सामाजिक दबाव: समाजाकडून पुरुषांना त्यांच्या भावना 'कठोर' (Tough) ठेवण्याचा किंवा 'माणसाने रडू नये' असा अलिखित संदेश मिळत असतो. त्यामुळे त्यांना रडून व्यक्त होणे कठीण जाते आणि ते झोपून या भावना टाळण्याचा प्रयत्न करतात.
समाधान शोधण्याची पद्धत: स्त्रिया भांडणानंतर संबंध सुधारणे (Reconciliation) किंवा त्यावर चर्चा करणे पसंत करतात. पुरुष मात्र समस्या संपवून विश्रांती (Rest) घेऊन शांत झाल्यानंतर चर्चा करण्याचा विचार करतात.
हे सामान्य निरीक्षण (Generalization) आहेत. प्रत्येक व्यक्तीची प्रतिक्रिया वेगळी असते. हे वर्तन केवळ लिंगावर (Gender) आधारित नसून, त्या व्यक्तीचे व्यक्तिमत्त्व, भावनिक बुद्धिमत्ता (Emotional Intelligence) आणि त्यांच्या नात्यातील संवाद पद्धती (Communication Patterns) यावर अवलंबून असते.