आजकाल लहान वयातही अनेकांना सांधेदुखीचा त्रास जाणवतो. चालताना, उठताना, बसताना किंवा हात-पाय वाकवताना वेदना होणे, जडपणा जाणवणे अशी लक्षणे दिसतात. सांधे हे दोन हाडांना जोडणारे महत्त्वाचे भाग असून त्यावर संपूर्ण शरीराचा भार अवलंबून असतो. त्यामुळे त्यांच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष केल्यास सांधेदुखीची समस्या वाढू शकते. सांधेदुखी होण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात. (If joint pain increases, serious diseases can occur, see simple solutions to reduce fatigue - laziness)वय वाढल्यावर हाडांमधील गादीसारखी असलेली कार्टिलेज झिजू लागते. त्यामुळे हाडे एकमेकांवर घासली जातात आणि वेदना निर्माण होतात. चुकीची जीवनशैली, व्यायामाचा अभाव किंवा उलट अतिशय जड काम केल्यामुळेही सांध्यांवर जास्त ताण येतो. जास्त वजन असल्यास गुडघे, कंबर आणि घोट्यांवर अतिरिक्त भार पडतो, त्यामुळे सांधेदुखी वाढते.
शरीरातील कॅल्शियम, व्हिटॅमिन डी किंवा इतर पोषणतत्त्वांची कमतरता हेही सांधेदुखीचे महत्त्वाचे कारण आहे. याशिवाय संधिवात, गाऊट, ऑस्टीओआर्थरायटिस यांसारखे आजार असल्यास सांधे सूजतात. काही वेळा जुन्या दुखापती, फ्रॅक्चर किंवा चुकीच्या पद्धतीने बसणे-उठणे यामुळेही सांधेदुखीचा त्रास होऊ शकतो. थंड हवा, ओलावा किंवा हिवाळ्यात हा त्रास अधिक वाढतो असेही अनेकांना जाणवते.
सांधेदुखी कमी करण्यासाठी सर्वप्रथम जीवनशैलीत बदल करणे आवश्यक आहे. नियमित हलका व्यायाम केल्याने सांधे लवचिक राहतात आणि स्नायू मजबूत होतात. चालणे, योगासने, ताण-मोकळे करणारे व्यायाम हे सांधेदुखीसाठी उपयुक्त ठरतात. मात्र वेदना जास्त असतील तर जड व्यायाम टाळावा आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा. आहाराकडे विशेष लक्ष देणे गरजेचे आहे. दूध, दही, ताक, तीळ, बदाम, हिरव्या पालेभाज्या यांमधून कॅल्शियम मिळते. सूर्यप्रकाशात थोडा वेळ बसल्याने शरीरात व्हिटॅमिन डी तयार होते, जे हाडांसाठी महत्त्वाचे आहे. हळद, आलं, लसूण यांसारखे दाह कमी करणारे पदार्थ आहारात घेतल्यास सूज आणि वेदना कमी होण्यास मदत होते. पुरेसे पाणी पिणेही सांध्यांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरते.
वजन नियंत्रणात ठेवणे हे सांधेदुखी कमी करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. वजन कमी झाल्यास सांध्यांवरील ताण कमी होतो आणि वेदनांमध्ये फरक जाणवतो. दीर्घकाळ एकाच स्थितीत बसणे किंवा उभे राहणे टाळावे. कामाच्या दरम्यान थोडेसे चालणे, शरीर ताणणे यामुळे सांध्यांना आराम मिळतो. घरगुती उपायांमध्ये गरम पाण्याचा शेक घेणे उपयुक्त ठरते. गरम पाण्याने आंघोळ केल्याने किंवा दुखणाऱ्या सांध्यांवर गरम शेक दिल्याने रक्ताभिसरण सुधारते आणि वेदना कमी होतात. काही जणांना थंड शेकही आरामदायी वाटतो, त्यामुळे आपल्या शरीराला जे योग्य वाटेल ते वापरावे.