चेहऱ्यावर दिसणारे ब्लॅकहेड्स आणि व्हाईटहेड्स हे त्वचेच्या सौंदर्यावर परिणाम करणारे सामान्य पण त्रासदायक त्वचारोग आहेत. विशेषतः नाक, हनुवटी, कपाळ आणि गालांवर हे जास्त प्रमाणात दिसतात. (Does your nose look black due to blackheads? No need to go to the parlor, do this simple remedy at home, your face will look beautiful.)त्वचा नीट स्वच्छ न राहिल्यास, योग्य काळजी न घेतल्यास किंवा हार्मोन्समधील बदलांमुळे ही समस्या वाढते.
ब्लॅकहेड्स आणि व्हाईटहेड्स होण्यामागचे मुख्य कारण म्हणजे त्वचेतील पोअर्स बंद होणे. त्वचेतील तेलग्रंथी जास्त प्रमाणात सेबम तयार करतात. या तेलात मृत त्वचेच्या पेशी आणि मळ मिसळून पोअर्स बंद होतात. जेव्हा हे बंद झालेले पोअर्स वरून उघडे राहतात, तेव्हा हवेशी संपर्क आल्यामुळे आतला पदार्थ ऑक्सिडाइज होतो आणि तो काळसर दिसू लागतो. यालाच ब्लॅकहेड्स म्हणतात. जेव्हा पोअर्स पूर्णपणे बंद राहतात आणि आतला पदार्थ बाहेरच्या हवेशी संपर्कात येत नाही, तेव्हा तो पांढरा किंवा त्वचेच्या रंगाचा दिसतो, याला व्हाईटहेड्स असे म्हणतात.
हार्मोनल बदल, विशेषतः पौगंडावस्था, मासिक पाळी, गर्भधारणा किंवा तणावाच्या काळात, तेलनिर्मिती वाढते आणि त्यामुळे ब्लॅकहेड्स-व्हाईटहेड्स जास्त होतात. जास्त तेलकट किंवा मेकअपयुक्त उत्पादने वापरणे, चेहरा नीट न धुणे, सतत चेहऱ्याला हात लावणे, प्रदूषण आणि धूळ यांचाही यामध्ये मोठा वाटा असतो. काही वेळा आनुवंशिक कारणांमुळेही ही समस्या दिसू शकते.
घरीच ब्लॅकहेड्स आणि व्हाईटहेड्स कमी करण्यासाठी नियमित काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. दिवसातून दोन वेळा चेहरा सौम्य फेसवॉशने धुणे गरजेचे आहे. खूप कडक साबण वापरल्यास त्वचा कोरडी होते आणि त्याच्या प्रतिक्रियेत तेलनिर्मिती आणखी वाढू शकते. आठवड्यातून एकदा किंवा दोनदा सौम्य स्क्रब वापरल्याने मृत पेशी निघून जातात आणि पोअर्स मोकळे राहतात, मात्र जास्त घासणे टाळावे.
वाफ घेणे हा घरगुती उपाय खूप उपयोगी ठरतो. कोमट पाण्याची वाफ ५–७ मिनिटे घेतल्यास पोअर्स उघडतात आणि आत साचलेला मळ सैल होतो. वाफ घेतल्यानंतर स्वच्छ कापडाने किंवा कॉटनने नाक व हनुवटी हलक्या हाताने पुसावी. नखांनी दाबून ब्लॅकहेड्स काढण्याचा प्रयत्न करू नये, कारण त्यामुळे त्वचेवर जखम, लालसरपणा किंवा कायमचे डाग पडू शकतात.
घरच्या घरी फेस पॅक वापरल्यासही फायदा होतो. मुलतानी माती, गुलाबपाणी आणि थोडा लिंबाचा रस किंवा काकडीचा रस यांचा लेप पोअर्समधील अतिरिक्त तेल शोषून घेतो. ओट्स पावडर आणि दही यांचा सौम्य स्क्रब त्वचा स्वच्छ ठेवण्यास मदत करतो. अॅलोवेरा जेल लावल्याने त्वचा शांत राहते आणि सूज कमी होते.
ब्लॅकहेड्स आणि व्हाईटहेड्स पुन्हा होऊ नयेत यासाठी काही सवयी बदलणे आवश्यक आहे. तेलकट, जड मेकअप टाळणे, झोपण्याआधी चेहरा नीट स्वच्छ करणे, भरपूर पाणी पिणे आणि फळे-भाज्यांचा समतोल आहार घेणे त्वचेसाठी फायदेशीर ठरते. ताणतणाव कमी ठेवणे आणि पुरेशी झोप घेणेही त्वचेच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे.