नीलिमा किराणे
समुपदेशक
माझ्या काळ्या रंगामुळे आणि शरीराच्या आकारामुळे मला लहानपणापासून घरच्यांच्या कमेंट्स आणि पुढे सोशल मीडियावरच्या ट्रोलिंगचा खूप सामना करावा लागला. अनेक वर्षं मला माझ्या शरीराची खूप लाज वाटायची. पुढे बऱ्याच काळाने मला समजलं की ज्या माझ्या मोठ्या नितंबांची मला लाज वाटत होती, तसं शरीर मिळवण्यासाठी मुली खास प्रयत्न करतात.’हे शब्द आहेत, जिमी लिव्हर या हिंदी सिनेमा आणि टेलिव्हिजनवर काम करणाऱ्या अभिनेत्री/मिमिकचे. कॉमेडियन जॉनी लिव्हरची मुलगी. ही तिची आणखी एक ओळख. सध्या सोशल मीडियावर तिची एक मुलाखत चर्चेत आहे, यामध्ये तिने स्वतः अनुभवलेल्या बॉडी शेमिंग, ट्रोलिंगबद्दल मोकळेपणाने सांगितलं.
जिमी टीव्ही/सिनेमाशी संबंधित असल्याने ‘या विश्वात सुंदर दिसणं महत्त्वाचं आहे, तुला ते अवघड आहे, तुला तुझ्या शरीराकडे लक्ष द्यावं लागेल’, असं तिला आईनं सांगितल्याचं ती म्हणते. सोशल मीडियावर, ‘तू चुडैल, कुरूप आहेस, त्यापेक्षा मरत का नाहीस?’ अशाही कॉमेंट्स झेलल्याचं ती सांगते. तू कुरूप आहेस, त्यापेक्षा मरत का नाहीस? अशा आशयाच्या कमेंट्सचा भडिमार सर्वच बाजूनं होत असताना उभं राहणं, यशस्वी होत राहणं जोक नाही. जिमी लिव्हर असो, कॉमेडियन भारती असो किंवा आणखी कुणी... त्यातून कुणी सुटलेलं नाही. पण त्यात किती अडकायचं?
खरंतर ही गोष्ट एकट्या जिमीची नाहीच. प्रत्येक व्यक्तीला, त्यातही स्त्रियांना रूप, रंग, जाडी, आकार इत्यादी वरून अशा प्रकारच्या कॉमेंट्सचा सामना करावाच लागतो. जेवढं ज्याचं क्षितिज, तेवढी त्याच्याबद्दलच्या ट्रोलिंगची व्याप्ती. भारतामध्ये गोऱ्या रंगाची जी काही क्रेझ आहे, त्याबद्दल न बोलणंच योग्य. स्वतःची मुलगी काळी आहे म्हणून तिला घालून पाडून बोलणं, आईचं आपल्यावर प्रेमच नाही, असं मुलीला वाटणं हे खूपच कॉमन आहे. सर्वसामान्य मुला-मुलींच्या ट्रोलिंगची व्याप्ती त्यांच्या घरचे, मित्र व थोडासा सामाजिक परिवार यांच्यापुरती मर्यादित असते. वर ते जवळच्यांनी केलेला असल्यामुळे ‘तुझ्या काळजीमुळे बोलतोय’, अशी आपुलकीची फोडणीही असते. ती झेलावी लागते. यामुळे मुलींचा/मुलांचा आत्मविश्वास कमी होतो. अनेकांचं आयुष्यभरासाठी देखील खच्चीकरण होतं.
स्वतःचा सन्मान स्वतःच ठेवला पाहिजे
‘ट्रोलिंग करणं वाईट, समाजाने असं करू नये’ वगैरे गोष्टी बोलणं म्हणजे फक्त सर्वांना माहीत असलेलं वैश्विक ज्ञान पुन्हा एकदा वाटणं एवढाच त्याचा अर्थ. स्वत:कडे, स्वत:च्या न्यूनगंडांकडे जाणीवपूर्वक पाहण्याने काही बदल घडू शकतो. इतरांमुळे आपण स्वत:च स्वत:चं करत असलेलं खच्चीकरण थांबू शकतं.आपल्या हाती नसलेल्या आणि परमेश्वराने जन्मजात दिलेल्या गोष्टींबाबत आपण काहीच करू शकत नाही, हे जेवढ्या लवकर जाणिवेच्या पातळीवर स्वीकारता येईल तेवढ्या लवकर घरच्या कमेंट्स, दारचं ट्रोलिंग ऐकून आपण स्वत:च स्वत:ला भोसकत राहणं थांबेल. दुसऱ्याच्या दुखावण्याकडे आपण किती लक्ष द्यायचं, याचा चॉइस आपल्या हातात येईल. स्वतःचा सन्मान आपण नाही ठेवला तर दुसऱ्यांकडून सन्मानाची अपेक्षा कशी करणार?
समस्येचे नव्हे, समाधानाचे झाड जोपासायला हवे...
चॉइस करण्यासाठी आपल्याकडे दोन झाडं असतात. एक असतं समस्येचं आणि दुसरं तिच्या समाधानाचं... समस्येचं झाड, जे दुखऱ्या प्रश्नांनी, भावनांनी जास्त वाढतं. मी काळीच का आहे? लोक माझे इतर गुण न पाहता रंगावरच का कमेंट्स करतात? घरचे सख्खे मला जाडे, काळे असं का बोलतात? असा रंग, रूप, जाडी घेऊन मी आनंदात कशी राहणार? असा विचार आपण जेवढा पुन्हा पुन्हा करतो तेव्हा समस्येच्या झाडाला भावनिक पाणी घालण्याचा चॉइस केलेला असतो.
त्याऐवजी, आता आहे मी काळी/अति गोरी/जाड/बारीक इत्यादी. रंगरूप बदलणं माझ्या हातात नाही. पण फक्त तेवढ्या एका गोष्टीसाठी मी आयुष्यभर दुःखी, निराश जगणार आहे का? की माझ्या क्षमता वाढवण्यावर फोकस करणार आहे? हा विचार ज्या क्षणी मनात येईल त्या क्षणी समाधानाच्या झाडाला पाणी घालायला आपण सुरुवात केलेली असते.
लोक काहीही म्हणोत, त्यांच्या जजमेंटनुसार मी स्वत:ला जज का करू? वस्तुस्थिती जी आहे ती आहे पण ‘त्यापुढे जाऊन मी आता काय करणार आहे?’ असे प्रश्न त्या भावनिक दुष्टचक्रातून बाहेर काढतात. हे जितक्या लवकर समजेल तेवढं लवकर समस्येच्या झाडाला पाणी घालणं थांबवून समाधानाच्या झाडाची जोपासना करायला लागू शकू, नाही का?