Fungal Diseases : संत्रा पिकाचे आरोग्य जपणे म्हणजे उत्पादन वाढवण्याचा सर्वात महत्त्वाचा घटक. पावसाळ्यात झाडांच्या बुंध्याजवळ ओलसरता राहिल्यास बुरशीजन्य रोगाचा धोका वाढतो. (Fungal Diseases)
योग्य वेळी निदान, सेंद्रिय तसेच रासायनिक उपचार आणि चांगले पाणी व्यवस्थापन यामुळे बागेतले संत्रा झाडे दीर्घकाळ निरोगी राहू शकतात.(Fungal Diseases)
संत्रा आणि मोसंबी हे प्रमुख बागायती पिके आहेत. यांच्या उत्पादन वाढवण्यासाठी योग्य पाणी व्यवस्थापन, खतांचा योग्य वापर आणि रोगनियंत्रण आवश्यक आहे. (Fungal Diseases)
पावसाळा किंवा ओलसर हवामानात संत्रा बागेत बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव वाढतो. या रोगांमुळे झाडांची वाढ खुंटते, पानगळ होते, बुंधा कुजतो आणि शेवटी झाड मरते. योग्य वेळी निदान आणि उपचार न केल्यास मोठे आर्थिक नुकसान होऊ शकते.(Fungal Diseases)
बुरशीजन्य रोगांची माहिती
रोगाची कारणे
फायटोफ्थोरा (Phytophthora) ही बुरशी संत्रा झाडांवर हल्ला करून मुळकुज, बुंध्याकुज, डिंभ्या आणि पानगळ यांसारखे रोग निर्माण करते.
पाण्याचा साठा, निकस निचऱ्याची जमीन, सतत ओलसर वातावरण हे या रोगाला अनुकूल असते.
रोगाची लक्षणे
झाडाच्या बुंध्याजवळील साल सोलून आतून तपकिरी रंग दिसतो.
पाने पिवळी पडून गळतात, फांद्या कोमेजतात.
रोग वाढल्यास झाडाच्या बुंध्याजवळ पाणी साचते आणि झाड कोरडे पडते.
तीव्र प्रादुर्भाव झाल्यास संपूर्ण झाड मरते.
रोगाचा प्रसार
सतत ओलसर जमीन, पाण्याचा साठा, पावसाळ्यातील जास्त आर्द्रता यामुळे रोग झपाट्याने पसरतो.
संक्रमित माती, पाणी किंवा झाडांच्या फांद्यांमुळेही रोगाचा प्रसार होतो.
रोग व्यवस्थापन
प्रतिबंधात्मक उपाय
बागेत नेहमी योग्य निचऱ्याची सोय ठेवावी.
झाडांच्या बुंध्याजवळ पाणी साचू नये यासाठी मातीची योग्य बांधणी करावी.
झाडांच्या बुंध्याजवळील गवत, कचरा, सडलेली पाने काढून टाकावीत.
झाडांमध्ये हवा खेळती राहील यासाठी फांद्यांची छाटणी करावी.
सेंद्रिय उपाय
ट्रायकोडर्मा पावडर (१०० ग्रॅम) प्रति झाड सेंद्रिय खतामध्ये मिसळून मातीमध्ये द्यावी.
ट्रायकोडर्मा संस्कृती पिकाच्या जमिनीत नियमित टाकल्याने मातीतील उपयुक्त सूक्ष्मजंतू वाढतात आणि बुरशीजन्य रोगांचे प्रमाण घटते.
रासायनिक नियंत्रण
बोर्डो पेस्टचा वापर
१ किलो चुना + १ किलो कॉपर सल्फेट + ५ लिटर पाणी मिसळून पेस्ट तयार करावी.
पावसाळ्याच्या सुरुवातीला आणि पावसानंतर झाडाच्या बुंध्यावर पेस्ट लावावी.
फवारणी
फॉस्फोनेट एम.झेड. ६८ (२.५ मि.ली./लिटर) किंवा फॉस्फोनेट एल (२.५ मि.ली./लिटर) यांचा ८–१० दिवसांच्या अंतराने फवारा करावा.
४० दिवसांच्या अंतराने पुन्हा फवारणी करावी.
मेन्कोझेब
मेन्कोझेब २५ ग्रॅम/१० लिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी.
अतिरिक्त काळजी
पावसाळ्यात बुंध्यावर गवत वाढू देऊ नये.
झाडांच्या बुंध्याभोवती माती सैल करून हवेचा प्रवाह वाढवावा.
रोगग्रस्त झाडांच्या फांद्यांची छाटणी करून जाळून टाकाव्यात, जेणेकरून रोगाचा प्रसार होणार नाही.
संत्रा मोसंबी पिकात बुरशीजन्य रोगांवर नियंत्रणासाठी वेळेवर उपाययोजना करणे अत्यावश्यक आहे. पाणी साचू न देणे, बोर्डो पेस्टचा वापर, फॉस्फोनेट व मेन्कोझेब फवारणी, तसेच ट्रायकोडर्मासारखे सेंद्रिय उपाय अवलंबल्यास झाडे निरोगी राहतात आणि उत्पादनात वाढ होते. योग्य व्यवस्थापनाने संत्रा उत्पादकांना मोठ्या प्रमाणावर फायदा मिळू शकतो.