Maize Market : जिकडे पाहा तिकडे मक्याची (Maize) चर्चा सुरु आहे. आजही कापूस आणि सोयाबीन (Cotton, Soyabean) ही शेतीतील सर्वात लोकप्रिय पिके आहेत. मात्र आता मक्याकडे देखील कल वाढू लागला आहे. कोणत्याही कृषी उत्पादनाचे परीक्षण ४ घटकांवर केले जाते ते म्हणजे अन्न, खाद्य, फायबर आणि इंधन. जर आपण कापूस, सोयाबीन आणि मका या एकाच निकषांवर पाहिले तर सद्यस्थितीत मका या दोघांपेक्षा पुढे गेला आहे.
अन्न आणि चारा यामध्ये सर्वोत्तम
प्रथमतः मक्याचा जनावरांसाठी (Animal Feed) चारा म्हणून मोठ्या प्रमाणात उपयोग केला जातो. शिवाय मक्याचे कणीस आणि त्याचे दाण्याचा उपयोग देखील दैनंदिन मानवी आहारात केला जातो. म्हणूनच मक्याला अन्न आणि चारा म्हणून देखील विशेष मागणी असते.
इथेनॉलमध्ये मक्याचा वाढता वापर
आजकाल इथेनॉलबद्दल खूप चर्चा होत आहे. मक्याचा इथेनॉलसाठी वापर केला जात आहे. याचे कारण म्हणजे कॉर्नमध्ये जास्त कार्बोहायड्रेट्स असणे. या कार्बोहायड्रेटच्या किण्वन प्रक्रियेद्वारे इथेनॉल तयार केले जाते. इथेनॉलमध्ये कॉर्न इतके महत्त्वाचे कसे बनले हे एका आकृतीवरून समजू शकते. २०२२-२३ मध्ये, साखर कारखान्यांनी किंवा डिस्टिलरींनी ८ लाख टन उसापासून ३१ कोटी लिटर इथेनॉलचा पुरवठा केला. २०२३-२४ मध्ये, ७५ लाख टन मक्यापासून हे प्रमाण २८६ कोटी लिटर इथेनॉलपर्यंत वाढले.
मक्याच्या किमतीत वाढ
असं म्हणतात की, जेव्हापासून मक्यापासून इथेनॉलचे (Ethanol) उत्पादन वाढू लागले आहे, तेव्हापासून मक्याचे दर वाढत आहेत. इथेनॉलमध्ये वाढत्या वापरामुळे मक्याच्या मागणी आणि पुरवठ्यात मोठी तफावत निर्माण झाली आहे. यामुळे मक्याचा वापर (Maize Usage) कमी झाला आहे, ज्यामुळे किमतीत मोठी वाढ झाली आहे. दुसरीकडे मागील तीन वर्षात मक्याला हमीभाव पाहिला तर यामध्ये २०२१-२२ ला १८७० रुपये, २०२२-२३ मध्ये १९६२ रुपये, २०२३-२४ मध्ये २०९० रुपये, तर यंदा म्हणजेच २०२४- २५ मध्ये २२२५ रुपये दर मिळाला. तसेच सध्याचे बाजारभाव पाहिले असता, १८०० रुपयांपासून ते २७०० रुपयांपर्यंत दर मिळतो आहे.
ढेपेसाठी उपयोग
जनावरांच्या चाऱ्यासाठी अनेकदा ढेपेचा उपयोग केला जातो. यात सोयाबीन आणि कापूस पिकांचा देखील समावेश होतो. कारण या दोन पिकासाठी मुख्यत्वे ढेप तयार केली जाते. मात्र अलीकडे मक्याची ढेपेची मागणी वाढल्याचे दिसते. शिवाय मोहरी आणि भुईमूग देखील मागे पडले आहेत. मक्याच्या पेंडेतून इतर पिकांच्या पेंडेपेक्षा जास्त प्रथिने मिळत नसतील, पण कमी खर्चात जास्त फायदे मिळतात. यामुळेच मक्याने ढेप किंवा पेंड उद्योगातही आपले अस्तित्व निर्माण केले आहे.