प्रशांत तेलवाडकर
गरम आणि कोरड्या हवामानासाठी ओळखल्या जाणाऱ्या छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात आता थंड हवामानात येणारे सफरचंदही यशस्वीरित्या पिकत आहेत. वरझडीतील एका प्रयोगशील शेतकऱ्याने दोन एकरांवर ५०० क्रेट सफरचंदांचं उत्पन्न घेऊन शेतीत नवा आदर्श घालून दिला आहे. (Farmer Success Story)
'सफरचंद' म्हटलं की, मनात हिमाचल प्रदेश, काश्मीरसारख्या थंड प्रदेशांचा विचार येतो. परंतु आता हे चित्र बदलू लागले आहे. छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यातील वरझडी येथील प्रयोगशील शेतकऱ्यांनी आपल्या मेहनतीने आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून याच थंड हवामानातील सफरचंदाचं यशस्वी उत्पादन गरम हवामानात घेऊन एक नवा आदर्श उभारला आहे. (Farmer Success Story)
वरझडीतील सफरचंद बागेचा यशस्वी प्रयोग
प्रयोगशील शेतकरी आणि कृषी उत्पन्न बाजार समितीचे सभापती राधाकिसन पठाडे यांनी तीन वर्षांपूर्वी वरझडीत दोन एकरांवर सफरचंद वाण HRMN-99 ची लागवड केली. हा प्रायोगिक प्रयोग होता, परंतु अत्यंत काटेकोर नियोजन, योग्य फळधारणा व्यवस्थापन आणि वेळेवर ताण देण्याच्या तंत्रामुळे यंदा तब्बल ५०० क्रेट सफरचंदाचे उत्पादन घेण्यात आले.
या सफरचंदांचे झाडे आता ७ ते ८ फूट उंचीपर्यंत वाढली असून, एका फळाचे वजन १५० ते ३५० ग्रॅम एवढे नोंदवले गेले. एक क्रेट सुमारे २० ते २५ किलोचे झाले.
करमाडमधील सोनवणे या व्यापाऱ्याने ही फळे प्रतिकिलो १५० रुपयांना खरेदी करून मालेगावच्या बाजारात विक्रीसाठी पाठवली.
उत्पन्न आणि खर्चाचा लेखाजोखा
एकूण क्षेत्र : २ एकर
एकूण उत्पादन : ५०० क्रेट (प्रत्येकी २५ किलोच्या सरासरीने सुमारे १२,५०० किलो)
विक्री दर : १५० रुपये प्रति किलो
एकूण उत्पन्न : अंदाजे १८ लाख ७५ हजार रुपये
उत्पादन खर्च : सुमारे १ लाख रुपये (मोसंबीप्रमाणे खर्च)
पावसामुळे थोडेसे नुकसान होऊनही उत्पादन अत्यंत लाभदायक ठरले.
वैज्ञानिक आधार व कृषी विद्यापीठाचा पुढाकार
हाच प्रयोग अधिक व्यापक करण्यासाठी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने देखील पुढाकार घेतला आहे. हिमायत बागेतील फळ संशोधन केंद्रात HRMN-99 वाणाची ५० कलमे एका एकरमध्ये लावण्यात आली आहेत. कुलगुरू डॉ. इंद्र मणी यांच्या हस्ते ही लागवड करण्यात आली. यावर प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ. संजय पाटील आणि त्यांच्या टीमकडून अभ्यास सुरू आहे.
डॉ. पाटील यांच्या मते, हा प्रयोग यशस्वी ठरल्यास राज्यातील अनेक शेतकऱ्यांना सफरचंदासारख्या उंची फळपिकाकडे वळण्यासाठी नवी दिशा मिळेल.
काय आहे वाणाचे वैशिष्ट्य
HRMN-99 वाणाचे वैशिष्ट्य : कमी थंड हवामानात देखील उत्पादन देणारे
प्रमुख काळजी
नोव्हेंबर-डिसेंबरमध्ये ताण द्यावा लागतो
पानगळीसाठी विशेष औषधांची फवारणी
फळधारणेसाठी जानेवारी महिना महत्त्वाचा
एप्रिल-मेमध्ये काढणी अनिवार्य; पावसापासून संरक्षण आवश्यक
हिमायत बागेतही होणार सफरचंदावर अभ्यास
हिमायत बागेतील फळ संशोधन केंद्रात सोमवारी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. इंद्र मणी यांच्या हस्ते एक एकरमध्ये सफरचंदाची ५० कलमे लावण्यात आली. कमी थंडीच्या ठिकाणी येणारे एचआरएमएन-९९ हे वाण लावण्यात आले.
यावर शास्त्रज्ञ अभ्यास करणार असून हा प्रयोग यशस्वी झाला तर शेतकऱ्यांना शिफारस करण्यात येणार आहे, अशी माहिती प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ. संजय पाटील यांनी दिली.
वरझडीत २ एकरवर तीन वर्षांपूर्वी सफरचंदाच्या एचआरएमएन-९९ या वाणाची लागवड केली होती. नोव्हेंबर-डिसेंबरमध्ये ताण द्यावा लागतो. पानगळीचे औषध फवारावे लागते. जानेवारीत फळधारणा होते. एप्रिल-मेमध्ये काढणी करावी लागते व फळ विक्रीस येते. पाऊस पडल्यावर फळ खराब होते. यंदा मे महिन्यात पाऊस पडल्याने फळांचे नुकसान झाले. तरी, मोसंबीप्रमाणे उत्पादन खर्च दोन एकरला १ लाख रुपयापर्यंत आला, तर उत्पन्न १८ लाख ७५ हजार रुपये झाले. - राधाकिसन पठाडे, प्रगतिशील शेतकरी व सभापती कृउबा