कांदा (अ‍ॅलियम सेपा) ही एक महत्त्वाची मूळ वर्गीय पीक आहे, जी अनेक भारतीय पदार्थांमध्ये मुख्य घटक म्हणून काम करते. ती अ‍ॅलियम कुटुंबातील एक सदस्य आहे, ज्यामध्ये लसूण, लीक आणि चिव देखील समाविष्ट आहेत. ते त्यांच्या तिखट चव आणि सुगंधासाठी ओळखले जातात, जे सल्फरयुक्त संयुगांमुळे निर्माण होतात. भारत हा जगातील सर्वात मोठ्या कांद्याच्या उत्पादकांपैकी एक आहे, महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि गुजरात ही राज्ये कांदा उत्पादक प्रमुख प्रदेश आहेत. महाराष्ट्रतील नाशिक, अहिल्यानगर, पुणे, सोलापूर, धुळे इत्यादी प्रमुख कांदा उत्पादक ज़िल्हे आहेत.
मातीची आवश्यकता
जवळजवळ सर्व प्रकारची माती कांदा लागवडीसाठी योग्य आहे. तथापि, चांगला निचरा होणारी, ओलावा धरून ठेवण्याची क्षमता असलेली आणि सेंद्रिय पदार्थांनी समृद्ध असलेली वाळूची चिकणमाती ते चिकणमाती माती आदर्श मानली जाते. त्याच्या वाढीसाठी मातीचा इष्टतम पीएच ६ - ७.५ आहे. कांदा अत्यंत आम्लयुक्त, खारट आणि अल्कली मातीसाठी संवेदनशील असतो. शेतात पाणी साचू देऊ नका.
हवामान
कांदा थंड हवामानातील पीक असून महाराष्ट्रतील सौम्य हवामानात वर्षा मधून दोन ते तीन पिके घेतली जातात. कांदा लागवड पासून एक-दोन महिन्यामध्ये हवामान थंड असणे गरजेचे आहे व फुगवणीच्या अवस्थे मध्ये जास्त (१६-२५ डिग्री से.) तापमान गरजेचे आहे.
कांदा लागवड हंगाम
कांद्याची लागवड खरीप हंगामात मे ते जून मध्ये करतात.
लागवडीसाठी योग्य जातींची निवड
खरीप: फुले समर्थ, बसवंत-७८०, भीमा राज, भीमा सुपर, भीमा रेड, भीमा डार्क रेड व भीमा शुभ्रा या जातीची निवड करावी.
कांद्याची लागवड त्यांच्या लागवडीच्या उद्देशानुसार दोन वेगवेगळ्या पद्धतींनी करता येते.
1.रोपवाटिकेत बियाणे पेरणे आणि नंतर मुख्य शेतात रोपे लावणे
2.प्रसार किंवा थेट पेरणी
1.नर्सरी व्यवस्थापन
कांद्याचे बियाणे सामान्यतः रोपवाटिकेत पेरले जाते.
रोपवाटिकेची तयारी: १ एकर मुख्य शेतासाठी ०.०५ एकर म्हणजेच २०० चौरस क्षेत्र आवश्यक आहे. शेवटच्या नांगरणीच्या वेळी २०० किलो शेणखत २ लिटर ट्रायकोडर्मा हर्झियानममध्ये मिसळून वापरल्याने ओलसरपणा, मुळांचा कुजणे, कॉलर रॉट आणि इतर मातीजन्य रोगांचे नियंत्रण होण्यास मदत होते. १-१.२ मीटर रुंदी, १०-१५ सेमी उंची आणि सोयीस्कर लांबीचे उंच वाफे तयार करा. वाफ्यांमध्ये ७० सेमी अंतर ठेवा.
बियाण्याचे प्रमाण: १ एकर शेतीसाठी ३-४ किलो बियाणे आवश्यक आहे.
बियाणे प्रक्रिया: पेरणीपूर्वी, १ किलो बियाण्यांसाठी बाविस्टिन २ ग्रॅम/लिटर पाण्यात किंवा बायो बुरशीनाशकात ८-१० ग्रॅम ट्रायकोडर्मा व्हायराइड ५० मिली पाण्यात मिसळून ओलसरपणा आणि इतर रोग टाळण्यासाठी बियाण्यांवर प्रक्रिया करा.
पेरणी: बियाणे ओळीत ५-७.५ सेमी अंतरावर १ सेमी खोलीवर पेरावे. पेरणीनंतर, बारीक माती, शेणखत किंवा गांडूळ खताने बियाणे झाकून ठेवा. हलके सिंचन द्या. ठिबक किंवा स्प्रिंकलर सिंचन पद्धतीचा अवलंब करता येईल. आवश्यक आर्द्रता आणि तापमान राखून उगवण सुधारण्यासाठी गादीच्या गादीवर भाताच्या पेंढ्या किंवा उसाच्या पानांनी किंवा गवताने झाकून ठेवा. ओलसरपणा टाळण्यासाठी कार्बेन्डाझिम ५०% डब्ल्यूपी ०.५-०.७५ ग्रॅम/लिटर पाण्यात मिसळून मातीच्या गादीवर भिजवा. जर रोपांमध्ये पोषक तत्वांची कमतरता दिसून आली तर पेरणीनंतर १० दिवसांनी ०.५ किलो/गादी १५:१५:१५ (एनपीके) घाला. उगवण पूर्ण झाल्यानंतर आच्छादित गवत किंवा पेंढा काढता येतो.
2.प्रसारण/थेट पेरणी
बियाण्याचा दर: २०-२५ किलो/ हेक्टर
ओळीत ३० सेमी आणि रोपांमध्ये ३० सेमी ओळींमध्ये पेरा करावा. नंतर, कांद्याच्या विकासासाठी योग्य अंतर देण्यासाठी पातळीकरण करता येते. लहान कांद्याच्या बाबतीत, बियाणे लहान सपाट वाफ्यांमध्ये पसरवा. बियाणे पेरल्यानंतर हाताने कोळपणी करा जेणेकरून बियाणे २.५-३ सेमी खोलीपर्यंत पोहोचेल. हलके पाणी द्या. १० दिवसांच्या अंतराने, तण काढता येते.
मुख्य शेतासाठी जमीन तयारी : शेताची बारीक नांगरट करा आणि शेवटच्या नांगरणीच्या वेळी १५ टन प्रती हेक्टर शेणखत घाला. रोपे लावण्यासाठी सपाट वाफे किंवा रुंद वाफे तयार करता येतात. १.५-२ मीटर रुंदीचे आणि ४-६ मीटर लांबीचे सपाट वाफे तयार करा. रुंद वाफेसाठी, १२० सेमी रुंदीचे आणि १५ सेमी उंचीचे वाफे तयार करा आणि दोन वाफ्यांमध्ये ४५ सेमी अंतर ठेवा. रोपे लावण्यापूर्वी वाफ्यांना पाणी द्या.
रोपवाटिकेतून रोपांची पुनर्लागवड बियाणे पेरलेल्या रोपवाटिकेतून उगवलेली रोपे खरीप हंगामासाठी पेरणीनंतर ६-७ आठवड्यांत लावणीसाठी तयार होतील. रोपांची लागवड ओळींमध्ये १५ सेमी आणि रोपांमध्ये १० सेमी अंतर ठेवून करा.
कांदा पिकाचे अन्नद्रव्य व्यवस्थापन
सेंद्रिय खत:
शेणखत- १५ टन प्रती हेक्टर कींवा
गांडूळ खत- ७.५ टन प्रती हेक्टर कींवा
कोंबड खत- ७.५ टन प्रती हेक्टर सेंद्रिय खते लागवडीपूर्वी १५ दिवस पूर्वी टाकावेत.
जिवाणू खते :
बिजप्रक्रिया - अझोस्पिरुलम व स्फुरद विरघळणारे जिवाणू २५ ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यास पेरणीपूर्वी चोळावे.
रोपे- अझोस्पिरुलम व स्फुरद विरघळणारे जिवाणू २५ मीली/लीटर पाण्यात रोपे बुडवून ठेवावेत.
रासायनीक खत
खरीप कांदा
नत्र: स्फुरद:पालाश ७५:४०:४० किलो प्रती हेक्टर
२५किलो नत्र व सर्व स्फुरद व पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे.
उरलेले ५० किलो नत्र लागवडीनंतर ३० व ४५ दिवसानंतर द्यावे
उशिराचा खरीप कांदा
नत्र: स्फुरद:पालाश ११०:४०:६० किलो प्रती हेक्टर
४०किलो नत्र व सर्व स्फुरद व पालाश लागवडीच्या द्यावे.
उरलेले ७० किलो नत्र लागवडीनंतर ३० व ४५ दिवसानंतर द्यावे
गंधक व्यवस्थापन :
नत्र, स्फुरद व पालाश या व्यतिरिक्त, गंधक हे उत्पादन सुधारण्यासाठी आणि कांद्याच्या बल्बच्या तिखटपणासाठी कांदा पिकासाठी एक आवश्यक वनस्पती पोषक घटक देखील आहे. लागवडीवेळी वेळी गंधकाची बेसल डोस म्हणून शिफारस केली जाते. २५ किलो प्रति हेक्टरपेक्षा जास्त गंधकाची पातळी असलेल्या जमिनीत १५ किलो गंधक प्रति हेक्टर वापरणे पुरेसे आहे, तर कांद्याच्या इष्टतम उत्पादनासाठी २५ किलो प्रति हेक्टरपेक्षा कमी गंधकाची पातळी असलेल्या जमिनीसाठी ३० किलो गंधक प्रति हेक्टर आवश्यक आहे.
सूक्ष्म पोषक व्यवस्थापन
माती परीक्षणात नत्र:स्फुरद:पालाश:गंधक (N:P:K:S) व्यतिरिक्त कोणत्याही सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता दिसून आल्यास, कमतरता भरून काढण्यासाठी कमतरता असलेले सूक्ष्म अन्नद्रव्य देखील लागू करावे. वाढीच्या अवस्थेत झाडाला सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेचे निदान झाल्यास, संबंधित पोषक तत्वांचा पानांचा किंवा मातीचा वापर करून ही कमतरता ताबडतोब दूर करावी. जस्त (Zn) ची कमतरता असलेल्या भागात बेसल डोस म्हणून झिंक सल्फेट (ZnSO4) १० किलो प्रती हेक्टर ची शिफारस केली जाते.
बोरॉनची (B) कमतरता असलेल्या क्षेत्रांसाठी १० किलो प्रति हेक्टर बोरॅक्सची शिफारस केली जाते.
• बहु-सूक्ष्म पोषक घटकांची कमतरता असलेल्या भागात १५ टन प्रति हेक्टर शेणखत तसेच सूक्ष्म पोषक मिश्रण (लोह (Fe): २.५%, जास्त (Zn): ०.३ %,मॅंगनीज (Mn): १.०%, कथिल (Cu): १.०%, बोरॉन(B): ०.२%) लागवडीनंतर ४५ आणि ६० दिवसांनी फवारणी द्वारे वापरण्याची शिफारस केली जाते.
• सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा नियंत्रित वापरामुळे उत्पादन ७-१५% वाढते .
फवारणी द्वारे अन्नद्रव्य व्यवस्थापन
१) कांदा पिकाची वाढ नीट न झाल्यास १९:१९:१९ किंवा २०:२०:२० हे विद्राव्य खत ५ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात फवारणी द्वारे ३० व ४५ दिवसांनी द्यावे.
२) जोमदार वाढीची अवस्था : (लागवडीनंतर ६० दिवसांनी) ००:५२:३४ हे
विद्राव्य खत ४ ग्रॅम + सूक्ष्म अन्नद्रव्ये १ ग्रॅम एकत्र करून प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
या फवारणीमुळे कंद पोषणाच्या काळात सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता भासत नाही. या काळात जैव रासायनिक क्रिया घडत असतात. या फवारणीमुळे कंदाचा आकार वाढतो व कंद घट् होतात.
४) कंद वाढीची अवस्था (लागवडीनंतर ७५ ते १०५ दिवसांनी) :
या अवस्थेत ००:००:५० हे विद्राव्य खत ५ ग्रॅम+ बोरॉन २.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. ००:००:५० मुळे कांदे पक्व होण्यास मदत होते. बोरॉनमुळे पानात तयार झालेली शर्करा कंदामध्ये उतरते तसेच कंदातील टीएसएस वाढतो. यामुळे कांद्याची गुणवत्ता सुधारते व साठवण कालावधी वाढतो.
अन्नद्रव्यांचे कार्य:
१) नत्र
पुनर्लागवडीनंतर वाढीच्या सुरुवातीला तसेच कांदा पूर्ण वाढत असताना नत्राची आवश्यकता अधिक असते.
रोप लागवडीनंतर दोन महिन्यांपर्यंत नत्राची जास्त गरज असते, मात्र पूर्ण वाढल्यानंतर नत्राची आवश्यकता नसते. म्हणजेच अशा वेळी नत्र दिल्यास किंवा उशिरा दिल्यास डेंगळा व जोडकांदा येणे व साठवणीत कांदा सडणे, असे प्रकार होतात.
२) स्फुरद
मुळांच्या वाढीसाठी स्फुरदची आवश्यकता असते.
प्रकाशसंश्‍लेषनाद्वारे अन्न तयार होण्याची क्रिया वेगाने होते. त्यामुळे कंदाचे पोषण चांगले होऊन, कंदाचा आकार आणि वजन वाढते.
३) पालाश
अन्न तयार करण्याच्या प्रक्रियेत पालाश सहभागी होत नाही. परंतु, पिकाच्या पेशींमध्ये वाहतुकीदरम्यान पेशींना काटकपणा येण्यासाठी उपयोगी.
रंग तसेच रोगप्रतिकारक शक्ती आणि टिकाऊपणा वाढवण्यासाठी पीकवाढीच्या सर्व अवस्थांमध्ये पालाशची आवश्यकता असते.
४) गंधक
गंधकामुळे सूक्ष्म स्तरावर वाढलेला जमिनीचा सामू कमी होऊन, इतर अन्नद्रव्यांची उपलब्धता मोठ्या प्रमाणावर होते.
कांद्याचा तिखटपणा, वजन वाढते. साठवणीत कांदा जास्त काळ टिकतो. बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होत नाही.
५) सूक्ष्म अन्नद्रव्ये :
कांदा पिकास तांबे, लोह, जस्त, मॅग्नीज व बोरॉन या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची गरज असते.
सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे कांदे मऊ पडतात. कांद्यावरील पापुद्रा ठिसूळ व फिकट पिवळा पडून गळून जातो.
बोरॉनच्या कमतरतेमुळे रोपांची वाढ खुंटते, पातीचा रंग करडा निळसर होतो. पात कडक व ठिसूळ बनते.
झिंकच्या कमतरतेमुळे पात जाड होऊन खालच्या बाजूला वाकते.
पाणी व्यवस्थापन
कांदा प्रामुख्याने बागायती पीक म्हणून घेतला जातो. सिंचनाची वारंवारता हवामान परिस्थिती आणि मातीच्या प्रकारावर अवलंबून असते. रोपे लावताना शेताला पाणी द्या. लावणीनंतर तिसऱ्या दिवशी दुसरे पाणी द्या. त्यानंतर, जमिनीतील ओलावा लक्षात घेऊन १०-१५ दिवसांच्या अंतराने पाणी द्या. कापणीच्या १० दिवस आधी शेताला पाणी देणे थांबवा. जास्त पाणी देणे किंवा कमी पाणी देणे टाळा कारण त्यामुळे कांद्याची वाढ आणि विकासावर परिणाम होऊ शकतो. ठिबक किंवा तुषार सिंचन पद्धती देखील अवलंबता येतात.
तण व्यवस्थापन
सुरुवातीच्या वाढीच्या टप्प्यात शेत तणमुक्त ठेवणे महत्वाचे आहे. प्रभावी तण व्यवस्थापनासाठी ऑक्सिफ्लोरोफेन्स २३.५% ईसी २०० मिली/एकर या प्रमाणात वापरा आणि त्यानंतर लावणीनंतर ४५ दिवसांनी एक हाताने खुरपणी करा.
पीक फेरपालट आणि मिश्र पीक पद्धती
ऊस लागवडीनंतर सुरुवातीच्या ५ महिन्यांत ऊसासोबत आंतरपीक म्हणून कांद्याची लागवड करता येते. शेंगा, मका, ब्रासिका आणि सोलानेशिअस पिकांसह त्यांची फेरपालट करता येते. कांदे हे जास्त खाद्य देणारे असतात आणि मातीतील पोषक तत्वांचा त्वरीत नाश करू शकतात. शेंगा पिकांसह कांदे फेरपालट केल्याने माती नायट्रोजनने भरून निघण्यास मदत होते. दुसरीकडे, मका, कांद्याच्या कीटक आणि रोगांसाठी एक गैर-यजमान आहे, ज्यामुळे जमिनीत या समस्यांचे साठे कमी होण्यास मदत होते. त्याचप्रमाणे, कांद्यासोबत ब्रासिका आणि सोलानेशिअस पिके फेरपालट केल्याने मातीचे आरोग्य राखण्यास आणि कीटक आणि रोगांचे साठे रोखण्यास मदत होते.
रोग व कीड व्यवस्थापन
कांदा पिकात तीन प्रकारचे करपा रोग आढळून येतात. ते पुढीलप्रमाणे काळा करपा, तपकिरी करपा आणि जांभळा करपा.
1) काळा करपा: (ॲन्थ्रॅक्नोज)
कोलीटोट्रीकम करप्यालाच काळा करपा रोग असे देखील म्हणतात व याचा प्रादुर्भाव खरीप हंगामामध्ये दिसून येतो. प्रामुख्याने जमिनीतून पाण्याचा निचरा न झाल्यामुळे या रोगाचा प्रादुर्भाव वाढतो व पाने करपतात व कंद सडतो.
रोगकारक बुरशी: कोलीटोट्रायकम ग्लेओस्पोराइड्‌स
लक्षणे:
सुरूवातीला पानाची बाह्य बाजू व देठाजवळ राखाडी रंगाचे ठिपके दिसतात. त्यावर बारीक गोलाकार आणि उठावदार ठिपके वाढू लागतात.
पाने वाळतात. रोपाची मान लांबट होऊन पात वेडीवाकडी होते. पाने वेडीवाकडी झाल्यामुळे कांद्याची वाढ होत नाही.
रोपांची पाने ही काळी पडून वाळतात. नंतर रोप मरते.
दमट आणि उबदार हवामानात रोगाच्या बुरशीची वाढ झपाट्याने होते.
कुजलेल्या रोपाचा भाग, रोपवाटिकेतील रोप आणि कांदा या मार्फत हा रोग पसरतो.
2) तपकिरी करपा:
स्टेम्फीलीयम करप्यालाच तपकिरी करपा रोग म्हणून ओळखले जाते व रब्बी हंगामात या करप्याचा प्रादुर्भाव दिसून येतो.
रोगकारक बुरशी: स्टेमफीलीयम व्हेसिकॅरीयम
लक्षणे:
रोगाचा प्रादुर्भाव कांदा पिकावर तसेच बियाण्याच्या पिकावर होतो.
पानाच्या बाहेरील भागावर पिवळसर, तपकिरी रंगाचे लांबट चट्टे दिसून येतात. चट्ट्यांचा आकार वाढत जाऊन पाने सुकू लागतात.
फुलांच्या दांड्यावर प्रादुर्भाव झाल्यास दांडे मऊ होऊन वाकून मोडतात.
3) जांभळा करपा:
अल्टरनेरिया करप्यालाच जांभळा करपा रोग असे म्हणतात. खरीप हंगामातील दमट, ढगाळ व पावसाळी वातावरणामुळे या प्रकारच्या करपा रोगाचा प्रादुर्भाव कांदा पिकावर मोठ्या प्रमाणावर होतो.
रोगकारक बुरशी: अल्टरनेरिया पोराय
लक्षणे:
या प्रकारामध्ये सुरुवातीला कांद्याच्या पातीवर लहान, खोलगट असे पांढरे चट्टे पडतात व ही सुरुवात प्रथम शेंड्याकडून होते व खालच्या भागाकडे सरकत जाते.
या चट्ट्याचा मधील भाग जांभळट लालसर रंगाचा होतो आणि कडा पिवळसर दिसायला लागतात. हवामान जर दमट असले तर या प्रकारचा करपा मोठ्या प्रमाणावर वाढतो व चट्याच्या ठिकाणी तपकीरी किंवा काळपट बुरशीची वाढ व्हायला लागते. त्यामुळे पात शेंड्याकडून जळु लागते.
तसेच बीजोत्पादनासाठी जर कांदे लावले असेल तर अशा प्रकारच्या लावलेल्या कांद्याच्या पातीवर हा रोग आला तर याची सुरुवात दांड्यावर होते व गोंड्यात बी भरत नाही व दांडे खाली कोलमडतात.
आधी सुरुवातीला जर हा रोग आला तर पात जळते व पिकाची वाढ होत नाही व कांदा न पोसल्यामुळे चिंगळी कांद्याचे प्रमाण वाढते.
जेव्हा कांदा पोसत असतो तेव्हा जर हा रोग आला तर बुरशीचा प्रादुर्भाव थेट कांद्यापर्यंत पसरतो व त्यामुळे कांदा सडायला लागतो व असा कांदा चाळीत देखील टिकत नाही.
नियंत्रणाचे उपाय (प्रतिलिटर पाणी):
- डायफेनकोर्नेझोल २५% ई. सी. १ मिली किंवा
- मॅन्कोझेब 75% डब्ल्यूजी 3 ग्रॅम किंवा
- हेक्झाकोनॅझोल 5% इसी 1 मिलि किंवा
- क्लोरोथॅलोनील 75% डब्ल्यूपी 2.5 ग्रॅम किंवा
- अझोक्सीस्ट्रॉबीन ११ % + टेंब्युकॉर्नेझोल १८. % ई. सी. १ मिली फवारणी करावी.
- 10 ते 15 दिवसांच्या अंतराने आलटून-पालटून फवारणी करावी.
3) मुळकुज
रोगकारक बुरशी: फुसारियम ऑक्सिस्पोरम
लक्षणे :
- या रोगामुळे कांद्याचे पाने पिवळी पडतात व पिवळेपणा बुरख्याकडे जातो. नंतर पाणी सुकून कुजतात मुळे पुसतात व रोप सहज उपटून येते मुळे काळसर तपकिरी रंगाचे होतात. अधिक तापमान अधिक आद्रता पाण्याचा निसरा न होणे इत्यादी कारणांमुळे या रोगाचा प्रादुर्भाव जास्त होतो.
- उपाय पिकाचे फेरपालट करावी, जमिनीची खोल नांगरट करून उन्हाळ्यात तापू द्यावी.
- शेणखता सोबत ट्रायकोडर्मा व्हीरीडी एकरी ५ किलो या प्रमाणात मिसळावे.
- लागवडीपूर्वी बियाण्यांना थायरम हे बुरशीनाशक २ ग्रॅम प्रति किलो प्रमाणात चोळून घ्यावे
कांदा पिकावरील किडी
1.फुल किडे (थ्रिप्स टॅबसी)
ओळख:
फुलकिडांचा रंग पिवळसर तपकिरी, शरीरावर फुलीच्या आकाराचे गड चट्टे.
या किडीची पिल्ले व प्रौढ कीटक पानांचा रस शोषतात. असंख्य चावे घेतल्यामुळे पानांवर पांढरे ठिपके पडतात. नंतर या ठिपक्यांच्या ठिकाणी पाने वाकडी होतात व वळतात.
रोप अवस्थेत मोठ्या प्रमाणात प्रादुर्भाव झाल्यास महत्त्वाचे पाने वाळल्यामुळे कांदे पोसत नाही, कांदा तयार होत असताना प्रादुर्भाव झाल्यास माना जाड होतात, कांदा साठवणीत टिकत नाही. फुलकिड्यांच्या केलेल्या जखमातून काळा करपा या रोगाची बुरशी सहज शिरगाव करते.
उपाय: कांद्याची रोपे लावण्याच्या पंधरा दिवसांपूर्वी शेताच्या कडेने मक्याच्या दोन ओळी लावल्यास, कांदा पिकाच्या कडेने सजीव कुंपण तयार होते. रोपांची मुळे कार्बोसल्फोन २ मिलि प्रति लिटर या द्रावणात दोन तास बुडवून नंतरच लागवड करावी.
फवारणी प्रति लिटर पाणी : प्रोफेनोफोस एक मिली किंवा फिप्रोनील एक मिली किंवा लॅमडा साई हॅलो थ्रीन ५ मिली हे कीटकनाशक अलटून पालटून फवारावीत.
2.कंद किंवा खोड कुरताडणारी आळी
ओळख:
अळी साधारणपणे ३५ मिलिमीटर लांब आणि राखाडी रंगाची असते या किडींच्या आळ्या कांद्याच्या जमिनीखालचा भाग कुरतडतात रोपे पिवळे दिसू लागतात आणि सहज उपटून येतात.
उपाय
पूर्वीच्या हंगामातील पिकांची धसकटे वेचून घ्यावीत. बटाटा पिकानंतर कांदा पीक घेऊ नये.
कार्बोफ्युरॉन १० जी. एकरी ४ किलो या प्रमाणात लागवडीनंतर वाफ्यात घालावे व पिकाची फेरपालट करावी.
काढणी व उत्पादन
- सर्वसाधारणपणे खरीप कांद्याचे पीक ३ ते ३.५ महिन्यात लागवडीनंतर काढणीस तयार होते
- कांद्याची पात पिवळी पडून कांदा मानेत पिवळा पडतो व पात आडवी पडते. यालाच कांद्याच्या माना मोडणे असेही म्हणतात. ६० ते ७५ टक्के माना मोडल्यास कांदा काढणीस पक्व झाला असे समजावे.
- नंतर कांद्याची पात व मुळे कापावेत कापताना ३ ते ४ सेंटीमीटर लांबीचा देठ ठेवून पात कापावे. यानंतर कांदा आठ ते दहा दिवस सावलीत सुकवावा.
- उत्पादन: २०० ते २५० क्विंटल प्रति हेक्‍टरी
- डॉ. प्रसाद बाळासाहेब मरगळ, डॉ. निहाल श्रीधर तितीरमारे
(सहाय्यक प्राध्यापक, मृदा विज्ञान विभाग, कृषी महाविद्यालय धुळे.)
मो. नं. ७७५७८३७३७१