मका मुख्यतः आहार, पशुखाद्य, औद्योगिक उत्पादन आणि बायोफ्युएल्स म्हणून वापरला जातो. मका हे एक उच्च उत्पादनक्षम पीक आहे, जे संपूर्ण जगात पिकवले जाते.
मक्याच्या दाण्यांमध्ये प्रथिने, कार्बोहायड्रेट्स, तंतूमय पदार्थ, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे यांचा समावेश असतो. याचा वापर विविध प्रकारच्या पदार्थांमध्ये केला जातो. मका विविध अन्नप्रक्रिया उद्योगांमध्ये उपयुक्त ठरतो. यापासून विविध उत्पादने तयार केली जातात.
मक्यापासून बनविली जाणारे प्रक्रियायुक्त उत्पादने
१) मक्याचे पीठ
मक्याचे पीठ तयार करण्यासाठी मक्याच्या कणसांना प्रथम स्वच्छ करून दाण्याची साल घासून काढली जाते. या प्रक्रियेत कणसांची कडक आवरणे काढून फक्त गाभ्याचा भाग वापरला जातो. हे पीठ विविध खाद्य पदार्थांमध्ये वापरले जाते, जसे की रोट्या, पुरण पोळी, खिचडी आणि डोसा इ.
२) मक्याचा स्टार्च
मक्याच्या कणसाचे स्टार्च खाद्य पदार्थ, द्रव्य तसेच औद्योगिक उत्पादने तयार करण्यात वापरले जाते. तसेच याचा उपयोग मिठाई, जेली, सूप व इतर पदार्थामध्ये दाटसरपणा यावा (thickening agent) म्हणून केला जातो.
३) पॉपकॉर्न
पॉपकॉर्न बनविण्यासाठी विशेष प्रकारचा मका वापरला जातो. मक्याच्या दाण्यांना उष्णता देऊन ते भाजले जातात. यातील जल व वायू मोकळा होतो, ज्यामुळे दाणे फुगून पॉपकॉर्न तयार होतात.
४) मक्याचे तेल
मक्याचे तेल काढण्यासाठी मक्याचे दाणे स्वच्छ करून त्यातून तेल काढले जाते. या प्रक्रियेत उच्च दाब व तापमानावर दाण्यांचे तेल काढले जाते. मक्याचे तेल अत्यंत हलके असते, जे विविध पदार्थ तळण्यासाठी उपयोगी पडते.
५) मक्याचे सिरप
मक्याचे सिरप हे साखरेच्या वेगळ्या प्रकारांपैकी एक आहे. याचे उत्पादन मक्याच्या स्टार्चपासून केले जाते. या प्रक्रियेत स्टार्चचे फर्मेंटेशन आणि हायड्रोलिसिसच्या माध्यमातून सिरपमध्ये रूपांतरित केली जाते. याचा उपयोग खाद्य पदार्थांमध्ये चव वृद्धीसाठी केला जातो.
६) इथेनॉल
इथेनॉल हा एक प्रकारचे अल्कोहोल आहे जे बायोफ्युएल म्हणून वापरले जाते. मक्याच्या साखरेचा कच्चा माल म्हणून वापर करून इथेनॉल तयार केले जाते. याची प्रक्रिया हायड्रोलिसिस, किण्वन व डिस्टिलेशनच्या माध्यमातून केली जाते.
७) मक्याच्या कणसाचे ग्रीट्स
मक्याचे ग्रीट्स तयार करण्यासाठी कणसाची साल काढून जाडसर भरडलेले पीठ उकडले जाते. त्यावर तिखट आणि मीठ लावून खाद्य पदार्थ म्हणून विविध व्यंजनांमध्ये वापरले जातात.
८) पशुखाद्य
मका एक उत्तम पशुखाद्य आहे. यामध्ये प्रथिने, कॅलरी व अन्य आवश्यक घटक असतात, ज्यामुळे हा पशुखाद्य उत्पादनांचा प्रमुख घटक म्हणून वापरला जातो. मका पोल्ट्री, गार्यों, बकऱ्या आणि इतर जनावरांसाठी खाद्य म्हणून वापरला जातो.
९) मक्याचे आवरण
मक्याच्या आवरणामध्ये मुख्यतः बायोमास असतो, जे इंधन म्हणून वापरले जाते. याचा उपयोग औद्योगिक उत्पादनात, गॅस निर्मिती व इतर जैविक उत्पादक प्रक्रियांमध्ये होतो.
अधिक वाचा: Sitafal Prkariya Udyog : सीताफळ प्रक्रिया उद्योगासाठी आवश्यक मशिनरी; वाचा सविस्तर