Harbhara Seed Treatment : रब्बी हंगामात हरभरा पेरणी सुरू असताना जमिनीत चांगला ओलावा असल्याने यंदा शेतकऱ्यांनी पेरणीपूर्वी बियाण्याची जैविक खताने बीजप्रक्रिया करणे अत्यावश्यक असल्याचे मत डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाच्या कडधान्य संशोधन विभागातील वैज्ञानिक डॉ. गीतांजली कांबळे यांनी व्यक्त केले.(Harbhara Seed Treatment)
वेळेवर आणि योग्य पद्धतीने बीजप्रक्रिया केल्यास हरभरा उत्पादनात १० ते १५ टक्क्यांनी वाढ होऊ शकते, असेही त्या म्हणाल्या. रायझोबियमसारख्या जैविक किंवा जिवाणू खतांचा वापर केल्यास पिकांना वातावरणातील नत्र उपलब्ध होते आणि उत्पादनात १० ते १५ टक्क्यांनी वाढ होऊ शकते.(Harbhara Seed Treatment)
रासायनिक खतांची बचत, पिकांची रोगप्रतिबंधक शक्ती, जमिनीचा पोत सुधारणा यासारखे अनेक फायदे जिवाणू खते देतात, असे तज्ज्ञांनी स्पष्ट केले आहे.(Harbhara Seed Treatment)
जैविक खतांचे फायदे : उत्पादनात १५ टक्के वाढीचा आत्मविश्वास
डॉ. कांबळे यांनी सांगितले की, जैविक खतांचा पूरक खत म्हणून वापर केल्यास वातावरणातील मुक्त नत्र जमिनीत स्थिर राहते. त्यामुळे पिकांच्या वाढीसाठी नत्राचा सतत पुरवठा होतो.
* रोपांची वाढ मजबूत होते
* पिकांची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते
* रासायनिक नत्र खतांची २०-२५ टक्के बचत होते
* जमिनीचा पोत सुधारतो
* उत्पादनात १० ते १५% वाढ संभवते
त्यामुळे पेरणीपूर्वी हरभरा बियाण्यावर रायझोबियम जैविक खताची बीजप्रक्रिया करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
बीजप्रक्रियेसाठी कोणते खत वापरावे?
पिकांना नत्र उपलब्ध करून देणारे रायझोबियम जिवाणू खत हरभरा पिकासाठी उपयुक्त आहे. हे खत बियाण्यावर लावल्याने बियाण्याची उगवण वेगाने होते व रोपे मजबुतीने वाढतात.
जिवाणू खत वापरताना घ्यावयाची काळजी
डॉ. गीतांजली कांबळे व स्मिता बावणे यांनी काही महत्त्वाच्या सूचना दिल्या आहेत.
* जिवाणू खत रासायनिक नसल्याने त्याची विशेष काळजी घ्या.
* पाकिटे सावलीत ठेवा; उष्णता व सूर्यप्रकाशापासून दूर ठेवा.
* जिवाणू खत लावलेले बियाणे रासायनिक खत किंवा इतर औषधात मिसळू नये.
* बुरशीनाशक किंवा कीटकनाशक प्रक्रिया आधी करा; शेवटी जिवाणू खत लावा
* पॅकेटवरील अंतिम तारीख तपासूनच वापरा
जिवाणू खत वापरण्याचे अनेक फायदे
* उगवण जलद होते
* रोपांची जोमदार वाढ
* रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते
* जमिनीचा पोत सुधारतो
* रासायनिक खतांची बचत
* उत्पादन खर्च घटतो
* एकूण उत्पादनात १०–१५% वाढ
शेतकऱ्यांसाठी तज्ज्ञांचा सल्ला
रब्बी हंगाम सुरू असताना, हरभरा पेरणीपूर्वी जैविक बीजप्रक्रिया केल्यास कमी गुंतवणुकीत जास्त उत्पादन घेता येते. पिकातील रोगांचा प्रादुर्भावही कमी होतो. त्यामुळे सर्व शेतकऱ्यांनी पेरणीपूर्वी रायझोबियम जैविक खताचा वापर करावा, असे आवाहन तज्ज्ञांनी केले आहे.