उन्हाळा सुरु झाला आहे. धरणांतून, तलावांतून गाळ काढून तो मुरमाड जमिनी, माळरान सुधरविण्यासाठी तसेच समस्यायुक्त जमिनींमध्ये भरला जातो आहे.
यात गाळ भरण्याआधी मातीची खोली, मातीचा प्रकार, गाळाच्या थराची जाडी, आवश्यक गाळाचे प्रमाण ह्या बाबी निश्चित करणे गरजेचे आहे. त्या कशा करायच्या ते सविस्तर पाहूया.
१) मातीची खोली निश्चित करापहिली पायरी म्हणजे मातीची खोली निश्चित करणे. गाळाची किती गरज आहे हे ठरविण्यासाठी मातीची खोली जाणून घेणे आवश्यक आहे. पिके साधारणपणे वरच्या ३०-४० सें.मी. मातीतून पोषक द्रव्ये आणि पाणी शोषून घेतात. त्यामुळे मातीचा वरचा ३० सें.मी.चा गाळ विचारात घेतला जातो.
२) मातीचा प्रकार निश्चित करापुढील पायरी म्हणजे परिसरात उपस्थित असलेल्या मातीचा प्रकार निश्चित करणे. वेगवेगळ्या प्रकारच्या मातीचे गुणधर्म वेगवेगळे असतात आणि त्यासाठी वेगवेगळ्या प्रमाणात गाळ लागतो. उदाहरणार्थ, जर माती गाळ आणि वाळूचे मिश्रण असेल, तर गाळाचा पातळ थर आवश्यक असू शकतो. दुसरीकडे, जर माती गाळ किंवा चिकणमाती-मिश्रित असेल, तर गाळाचा जाड थर आवश्यक असू शकतो.
३) गाळाच्या थराची जाडी निश्चित करामातीचा प्रकार ठरविल्यानंतर, पुढील पायरी म्हणजे गाळाच्या थराची योग्य जाडी निश्चित करणे. गाळाच्या थराची योग्य जाडी ही शेतजमिनीतील मातीच्या गुणधर्मावर अवलंबून असते. गाळाच्या थराची योग्य जाडी निश्चित करण्यासाठी खालील तक्त्याचा वापर मार्गदर्शक म्हणून केला जाऊ शकतो.
मातीचा प्रकार ठरविल्यानंतर, पुढील पायरी म्हणजे गाळाच्या थराची योग्य जाडी निश्चित करणे. गाळाच्या थराची योग्य जाडी शेतजमिनीतील मातीच्या गुणधर्मावर अवलंबून असते. गाळाच्या थराची योग्य जाडी ठरवण्यासाठी खालील तक्त्त्याचा वापर मार्गदर्शक म्हणून केला जाऊ शकतो.
| मातीचा प्रकार | गाळाच्या थराची जाडी |
| खडबडीत वाळूच्या कणांसह मिसळलेले | गाळाचा १५-२० सेमी थर पसरवा. |
| गाळ आणि वाळू यांचे मिश्रण | गाळाचा १०-१५ सेमी थर पसरवा. |
| उपजाऊ वाळू मिसळून | गाळाचा १० सेमी थर पसरवा. |
| गाळ किंवा चिकणमाती-मिश्रित गाळ मिसळून | १५-२० सेमी गाळाचा थर मातीने भरा. |
४) आवश्यक गाळाचे प्रमाण निश्चित कराअंतिम टप्पा म्हणजे शेतजमिनीच्या एक हेक्टर क्षेत्रासाठी आवश्यक गाळाचे प्रमाण निश्चित करणे, आवश्यक गाळाचे प्रमाण खालील तक्त्याद्वारे मोजले जाऊ शकते.
| गाळाच्या थराची जाडी (सेमी) | आवश्यक गाळ (क्यूबिक मीटर प्रती हेक्टर) | आवश्यक गाळ (ब्रास प्रति हेक्टर) | आवश्यक गाळ (क्यूबिक मीटर प्रती एकर) |
| १० | १००० | ३५० | ४०० |
| १५ | १५०० | ५२५ | ६०० |
| २० | २००० | ७०० | ८०० |
मृद व जलसंधारण विभाग, महाराष्ट्र शासन आणि बीजेएस
अधिक वाचा: शेतकऱ्यांनो शेतात गाळ भराल तर होतील हे चार फायदे; जाणून घ्या सविस्तर