- विलास खोब्रागडे
तुळशीला 'हर्ब क्वीन' किंवा 'मेडिसिनची राणी' म्हणून ओळखले जाते. परंतु तुळशीचे गुणधर्म जाणून घेतल्यानंतरही आपण आपल्याला पाहिजे तितके वापर करत नाही.
तुळशीच्या बऱ्याच गुणधर्मामुळे, तुळशीची पानेच नव्हे तर त्याची कांड, फुले व बियाणे आयुर्वेद व निसर्गोपचारात उपचारासाठी वापरतात. सर्दी आणि खोकल्यापासून ते कर्करोग अशा अनेक आजारात तुळशीचा वापर केला जातो, तसेच जुनाट आजारामध्ये ही शतकानुशतके तुळशीचा वापर होत आहे.
तुळशीचे आरोग्यदायी फायदे
प्रतिकारशक्ती वाढवते :
तुळशीमध्ये व्हिटॅमिन सी आणि झिंक भरपूर प्रमाणात असते, ज्यामुळे नैसर्गिकरित्या रोगप्रतिकारशक्ती वाढते आणि शरीराचे जिवाणू व विषाणूजन्य संक्रमणांपासून संरक्षण होते.
सर्दी, खोकला व श्वसन विकारांवर फायदेशीर :
तुळशीमध्ये आढळणाऱ्या अँटिमायक्रोबियल आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्मामुळे सर्दी, खोकला आणि इतर श्वसन विकारांवर ती एक प्रभावी उपाय आहे.
असे आहेत तुळशीच्या पानांचे घरगुती उपचार
तुळशीचा पानांचा एक थेंब रोज घेतल्यास पोटाशी संबंधित आजार हळूहळू संपतात. जेव्हा त्वचा जळते तेव्हा तुळशीच्या पानांचा रस लावल्यास फायदा होतो. कान दुखत असल्यास किंवा कानात दुखत असल्यास तुळशीचा रस कानात किंचित ओतणे फायद्याचे ठरते. तुळशीच्या पानांचा रस लिंबाच्या रसाबरोबर लावल्याने चेहऱ्याचा तेज वाढतो.
जर एखाद्याला पांढऱ्या डागाची समस्या असेल तर नारळ तेलात मिसळलेल्या तुळशीचा रस लावल्यास ही समस्याही दूर होते. ताप आणि सर्दीपासून मुक्त होण्यासाठी ५ ते ६ तुळशीची पाने एक कप पाण्यात उकळवून घ्या. नंतर ते गाळून घ्या आणि दिवसातून किमान दोनदा हा चहा प्या.
- तर तुळशीचे सेवन करू नये
तुळशीचा प्रभाव किंचित उबदार आहे, म्हणून हिवाळ्यात हे खाण्याने शरीराला कोणतीही हानी होत नाही, परंतु उन्हाळ्यात जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने समस्या उद्भवू शकतात. दुसरीकडे, जे लोक मधुमेह किंवा हायपोग्लाइसीमियासारख्या रोगांसाठी औषधे घेत आहेत, त्यांनी तुळशीचे सेवन करू नये. यामुळे, शरीरात रक्तातील साखर कमी होण्याची शक्यता असू शकते.
जर दिवसांतून दोनपेक्षा जास्त वेळा तुळशीचा चहा प्याला, तर आपल्याला छातीत आणि पोटात जळजळ होणे, ॲसिडिटीसारख्या समस्यांनादेखील सामोरे जावे लागेल, असे भंडारा येथील आयुर्वेदाचार्या डॉ. अनिल निकुरे यांनी सांगितले.
माइग्रेन किंवा डोकेदुखीचा त्रास नेहमीच येत असेल तर तुळशीच्या पानांचा काढा बनवून प्यावे. तुळशीसह काळी मिरीचे सेवन केल्यास पचनशक्ती मजबूत होते. रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी होते. तुळशीमध्ये व्हिटॅमिन-सी आणि यूजेनॉल सारख्या इतर अँटी-ऑक्सिडंट्स असतात जे हृदयाच्या फ्री रॅडिकल्सच्या हानिकारक प्रभावापासून संरक्षण करतात.