GST Effect on Farmers : जीएसटी आल्याने शेतीवरील करप्रणाली बदलली आहे. ताजी फळे, भाज्या, धान्ये, दूध यांसारखी मूलभूत कृषी उत्पादने करमुक्त आहेत. (GST Effect on Farmers)
मात्र, प्रक्रिया केलेले अन्न, पॅकेजिंग, खते, कीटकनाशके आणि यंत्रसामग्रीवर जीएसटी लागू होतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांना काही बाबतीत फायदा तर काही बाबतीत जादा खर्च करावा लागतो. (GST Effect on Farmers)
जीएसटीमुळे शेतीवरील करप्रणाली सोपी झाली आहे. तांदूळ, गहू, डाळी, फळे-भाज्या यांसारख्या वस्तूंना करातून सूट आहे. पण, प्रक्रिया केलेले अन्न, पॅकिंग केलेली उत्पादने, शेती यंत्रसामग्री आणि कीटकनाशके यावर जीएसटी लागू होतो. (GST Effect on Farmers)
यामुळे काही गोष्टी शेतकऱ्यांना स्वस्त पडतात तर काही महाग होतात. शेतकरी आणि कृषीव्यवसायांना याची माहिती असणे खूप गरजेचे आहे.(GST Effect on Farmers)
भारतामध्ये २०१७ पासून वस्तू व सेवा कर (जीएसटी) लागू झाला. यामुळे शेतमाल, शेतीसाठी लागणारी साधने, खते व औषधे यांच्यावरचे कर एकसमान झाले. आधी वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळे कर लागायचे, पण जीएसटीमुळे देशभर एकसमान करव्यवस्था झाली आहे.(GST Effect on Farmers)
कोणते कृषी उत्पादनं जीएसटीमुक्त आहेत?
धान्य (गहू, तांदूळ, ज्वारी, बाजरी आदी.)
डाळी
ताजी फळे व भाज्या
दूध
म्हणजेच शेतकऱ्यांनी थेट बाजारात विकलेला कच्चा शेतमाल पूर्णपणे जीएसटीमुक्त आहे.
कोणत्या वस्तूंवर जीएसटी लागतो?
| श्रेणी | जीएसटी दर | उदाहरणे |
|---|---|---|
| प्रक्रिया न केलेला शेतमाल | ०% | धान्य, डाळी, फळे-भाज्या, दूध |
| थोडा प्रक्रिया केलेला व पॅक केलेला माल | ५% | पॅक केलेली डाळ, खाद्यतेल, गोठवलेल्या भाज्या |
| ब्रँडेड/पॅक केलेली उत्पादने | १२% | ब्रँडेड तूप, पनीर, ड्रायफ्रुट्स |
| स्नॅक्स व प्रक्रिया केलेले पदार्थ | १८% | जॅम, सॉस, लोणची, रेडीमेड स्नॅक्स |
| लक्झरी वस्तू | २८% | सॉफ्टड्रिंक्स, तंबाखू उत्पादने |
शेतीची साधने, खते व औषधांवर जीएसटी
| श्रेणी | जीएसटी दर | उदाहरणे |
|---|---|---|
| प्रक्रिया न केलेला शेतमाल | ०% | धान्य, डाळी, फळे-भाज्या, दूध |
| थोडा प्रक्रिया केलेला व पॅक केलेला माल | ५% | पॅक केलेली डाळ, खाद्यतेल, गोठवलेल्या भाज्या |
| ब्रँडेड/पॅक केलेली उत्पादने | १२% | ब्रँडेड तूप, पनीर, ड्रायफ्रुट्स |
| स्नॅक्स व प्रक्रिया केलेले पदार्थ | १८% | जॅम, सॉस, लोणची, रेडीमेड स्नॅक्स |
| लक्झरी वस्तू | २८% | सॉफ्टड्रिंक्स, तंबाखू उत्पादने |
त्यामुळे शेतकऱ्यांना बियाणे व हाताने वापरायची साधने करमुक्त मिळतात. मात्र, ट्रॅक्टर व औषधांवर करामुळे खर्च थोडा वाढतो.
जीएसटीचे शेतकऱ्यांसाठी फायदे
एकसमान बाजारपेठ : आता एका राज्यातून दुसऱ्या राज्यात शेतमाल नेण्यासाठी वेगवेगळे कर नाहीत.
कमी खर्च : आधी एकाच वस्तूवर वारंवार कर लागत होता (कॅस्केडिंग कर), तो आता थांबला आहे.
पारदर्शकता : करव्यवस्था सोपी झाली आहे, व्यापारी व शेतकरी दोघांनाही हिशोब स्पष्ट कळतो.
जीएसटीमुळे येणारी आव्हाने
औषधे व यंत्रसामग्री महाग : ट्रॅक्टरवर १२% आणि कीटकनाशकांवर १८% कर लागल्यामुळे इनपुट खर्च वाढतो.
छोट्या शेतकऱ्यांची अडचण : जीएसटी नोंदणी नसल्यामुळे ते इनपुट टॅक्स क्रेडिट (ITC) घेऊ शकत नाहीत.
प्रक्रिया उद्योग महाग : पॅकिंग, ब्रँडिंग किंवा प्रक्रिया केलेल्या वस्तूंवर कर असल्यामुळे खर्च वाढतो.
कोणते पीक जीएसटीमुक्त आहे?
ताजी फळे, भाज्या, धान्ये, डाळी आणि दूध.
शेती उत्पन्नावर जीएसटी आहे का?
नाही, शेतीतून थेट विकलेला माल करमुक्त आहे.
ट्रॅक्टरवर किती जीएसटी लागतो?
१२% जीएसटी (मोठ्या क्षमतेच्या रोड ट्रॅक्टरवर २८%).
शेतीची जमीन विकत घेतल्यावर जीएसटी लागतो का?
नाही, शेती जमिनीवर जीएसटी लागू होत नाही.
जीएसटीमुळे भारतातील करप्रणाली सोपी झाली आहे. कच्चा शेतमाल विकणाऱ्या शेतकऱ्यांना जीएसटीचा त्रास नाही. मात्र, कीटकनाशके, ट्रॅक्टर व यंत्रसामग्रीवर जीएसटी असल्यामुळे उत्पादन खर्च वाढतो. त्यामुळे सरकारने लहान शेतकऱ्यांसाठी काही दिलासा द्यावा, अशी मागणी सातत्याने होत आहे.