Kapus Lagvad : कापूसशेतीसंदर्भात एक धक्कादायक आकडेवारी समोर आली आहे. गेल्या चार वर्षांत महाराष्ट्रात कापसाच्या लागवडीत अंदाजे ४.५९ लाख हेक्टरने घट झाली आहे. अधिकचा मजुरीचा खर्च आणि यांत्रिकीकरणाचा अभाव यामुळे शेतकरी इतर पिकांच्या लागवडीकडे वळले आहेत.
२०२०-२१ मध्ये, महाराष्ट्रात ४५.४५ लाख हेक्टरवर कापसाची लागवड करण्यात आली होती, ज्यातून १०१.०५ लाख गाठी (प्रत्येक गाठी १७० किलोग्रॅम वजनाची) उत्पादन झाले. केंद्रीय कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्रालय आणि नांदेडस्थित कापूस संशोधन केंद्राच्या आकडेवारीनुसार, २०२४-२५ पर्यंत हे क्षेत्र ४०.८६ लाख हेक्टरपर्यंत कमी होईल, अंदाजे ८७.६३ लाख गाठी उत्पादन होईल.
कापसाच्या लागवडीत घट होण्याचे कारण
कापूस संशोधन केंद्राचे कृषी शास्त्रज्ञ डॉ. अरविंद पंडागळे यांनी स्पष्ट केले की कापसाची जागा मोठ्या प्रमाणात सोयाबीनने घेतली आहे. कापसाची कापणी हाताने करावी लागते. दरम्यान, कापूस काढण्यासाठी असणारे मजूर प्रति किलो १० रुपयांनी वेचणी करतात. दुसरीकडे विक्री किंमत प्रति किलो ७० रुपयांपेक्षा जास्त नाही.
यंत्रसामग्रीचा अभाव हे देखील कारण
पांडागळे यांनी स्पष्ट केले की कापूस वेचणीत अडचण येणे ही एक समस्या आहे. कामगारांच्या कमतरतेला तोंड देण्यासाठी कापूस कापणीसाठी यंत्रांचा वापर वाढवला पाहिजे. देशभरातील अनेक उद्योग अधिक कार्यक्षम कापूस कापणी यंत्रे विकसित करण्यावर काम करत आहेत.
जास्त मजुरीमुळे शेतकरी शेती सोडून जात आहेत.
छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यातील घोसला गावातील कापूस उत्पादक आबा कोल्हे म्हणाले की या वर्षी कापणीच्या वेळी झालेल्या मुसळधार पावसामुळे कापसाच्या बोंडांचे वजन कमी झाले आहे. परिणामी, २० रुपये प्रति किलो दिले तरी कामगार ते वेचण्यास तयार नाहीत. २०२१-२२ वगळता, आम्हाला आमच्या पिकाला चांगला भाव मिळालेला नाही. म्हणून २०१९ च्या तुलनेत लागवडीखालील क्षेत्र कमी केले आहे.