Electric Bike Taxi : महाराष्ट्रात आता इलेक्ट्रिक बाईकटॅक्सी (Electric Bike Taxi) सेवा लवकरच कायदेशीर आणि नियमबद्ध होणार आहे! राज्य सरकारने यासाठी नवीन प्रस्तावित नियम (मसुदा नियम) आणले असून, यावर ५ जून २०२५ पर्यंत नागरिकांकडून हरकती आणि सूचना मागवण्यात आल्या आहेत. "महाराष्ट्र बाईकटॅक्सी नियम, २०२५" या नावाने हे नियम मोटार वाहन कायदा, १९८८ च्या तरतुदींनुसार डिजिटल ॲग्रिगेटर्स (Digital Aggregators) आणि दुचाकी टॅक्सी सेवांचे नियमन करतील.
इलेक्ट्रिक-बाईक टॅक्सींना हिरवा कंदील१ एप्रिल रोजी महाराष्ट्र मंत्रिमंडळाने किमान एक लाख लोकसंख्या असलेल्या शहरांमध्ये इलेक्ट्रिक-बाईक टॅक्सी सुरू करण्यास मान्यता दिली होती. या सेवेमुळे मुंबई महानगर प्रदेशात (MMR) १०,००० हून अधिक आणि राज्यातील इतर भागांतही १०,००० हून अधिक रोजगाराच्या संधी निर्माण होतील, असा सरकारचा अंदाज आहे. बाईक टॅक्सी सेवा म्हणजे मोटारसायकल किंवा इतर दुचाकी वाहनांचा वापर करून प्रवाशांची वाहतूक करणे.
अटी आणि नियम काय असतील?महाराष्ट्र राज्य परिवहन विभागाने जारी केलेल्या अधिसूचनेनुसार, बाईक टॅक्सी चालवण्यासाठी काही महत्त्वाचे नियम पाळावे लागतील.
- ५० इलेक्ट्रिक बाईक टॅक्सींचा ताफा: केवळ ५० इलेक्ट्रिक बाईक टॅक्सींचा ताफा असलेल्या परवानाधारक चालकांनाच ही सेवा चालवण्याची परवानगी असेल.
- महाराष्ट्रात नोंदणी आवश्यक: दुचाकी महाराष्ट्रातच नोंदणीकृत असावी.
- इतर नियमांचे पालन: वाहनाचा विमा, फिटनेस आणि परमिट नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे.
- सुरक्षिततेची हमी: यामध्ये जीपीएस ट्रॅकिंग, प्रवाशांसाठी क्रॅश हेल्मेट (Crash Helmet), महिलांसाठी विशेष महिला चालक पर्याय आणि २४x७ नियंत्रण कक्ष यांसारख्या सुरक्षा उपाययोजनांची अंमलबजावणी करणे बंधनकारक आहे.
- चालक आणि तक्रार निवारण: चालकांना तक्रार निवारण प्रणाली राखणे आणि चालकांची पोलीस पडताळणी सुनिश्चित करणे देखील आवश्यक असेल.
लायसन्ससाठी शुल्क आणि सुरक्षा:
- नवीन नियमांनुसार, बाईक टॅक्सी एजन्सीचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी व्यक्ती, भागीदारी फर्म किंवा नोंदणीकृत कंपनीला संबंधित प्राधिकरणाकडून परवाना घ्यावा लागेल.
- सुरक्षा ठेव: परवाना देण्यासाठी किंवा नूतनीकरण करण्यासाठी अर्जदारांकडून ५ लाख रुपये सुरक्षा ठेव घेतली जाईल.
- अर्ज फी: १ लाख रुपये अर्ज शुल्क आकारले जाईल.
- परवान्याची वैधता: हा परवाना पाच वर्षांसाठी वैध असेल.
प्रवासाचे नियम आणि चालकांसाठी सूचना
- १५ किमी अंतराची मर्यादा: प्रवासाचे अंतर १५ किलोमीटरपर्यंत निश्चित करण्यात आले आहे.
- 'बाईक टॅक्सी' फलक: पिवळ्या बाईकवर 'बाईक टॅक्सी' असे दर्शवणारे फलक लावणे अनिवार्य करण्यात आले आहे.
- चालकांचे वय आणि परवाना: दुचाकीस्वारांकडे व्यावसायिक परवाना असणे आवश्यक आहे आणि त्यांचे वय २० ते ५० वर्षांच्या दरम्यान असावे.
- पोलीस पडताळणी: परवानाधारक चालक चालकांची गुणवत्ता, त्यांची पोलीस पडताळणी आणि प्रवाशांशी योग्य वागण्याची जबाबदारी घेईल. ड्रायव्हिंग लायसन्स नूतनीकरणाच्या वेळी आणि नवीन भरतीच्या वेळी पोलीस पडताळणी केली जाईल.
सुरक्षितता आणि विमा कवच
- सुरक्षिततेचे प्रशिक्षण: परवानाधारकाने दर तीन महिन्यांनी चालकांना सुरक्षिततेचे प्रशिक्षण द्यावे लागेल.
- कामकाजाचे तास: चालक आठ तासांपेक्षा जास्त वेळ काम करू नयेत याची खात्री करावी लागेल.
- महिला प्रवाशांसाठी सुविधा: महिला प्रवाशांसाठी त्यांच्या ॲप्समध्ये महिला ड्रायव्हर्स निवडण्याची सुविधा द्यावी लागेल, ज्यामुळे सुरक्षितता वाढेल.
- वेगमर्यादा आणि सुरक्षा कवच: बाईक टॅक्सीचा वेग ताशी ६० किलोमीटरपेक्षा जास्त नसावा. चालक आणि प्रवाशामध्ये एक दुभाजक असावा आणि पावसाळ्यात प्रवाशांना सुरक्षा कवच सेवा प्रदात्याने द्यावे.
- २ लाख रुपयांचा विमा: चालक आणि प्रवाशाच्या अपघाती मृत्यूच्या बाबतीत सेवा प्रदात्यांनी २ लाख रुपयांचे विमा संरक्षण द्यावे, असेही नियमांमध्ये नमूद आहे.
या मसुद्याच्या नियमांमुळे प्रादेशिक वाहतूक अधिकाऱ्यांना भाडे मर्यादा निश्चित करण्याचा आणि स्थानिक पातळीवर अतिरिक्त अटी लादण्याचा अधिकार मिळतो. एकूणच, हे नवीन नियम महाराष्ट्रात बाईक टॅक्सी सेवा अधिक सुरक्षित, संघटित आणि नियमांनुसार चालवण्यासाठी महत्त्वाचे ठरतील.