Bharangi Ranbhaji : भारंगी ही झुडूपवर्गीय वनस्पती डोंगरउतारावर, खुरट्या जंगलात, नदीनाल्यांच्या काठावर आणि शेताच्या सीमारेषांवर सहज आढळते. मुख्यतः कोकणात मोठ्या प्रमाणावर आढळते. फांद्या चौकोनी, पाने लंबट व कातरलेल्या कडा असलेली.
पावसाळ्याच्या अखेरीस (भाद्रपद महिन्यात) निळसर-पांढऱ्या फुलांचे सुंदर पुंजके फांदीच्या (Ranbhaji) टोकावर उमलतात. फळे गोलसर, काळसर जांभळी व चमकदार असतात. दिवाळीनंतर पाने गळून पडतात, पण काडक्या पावसाळ्यापर्यंत जिवंत राहतात आणि नवीन पावसाळ्यात पुन्हा हिरवीगार होतात.
भारंगी रानभाजीचे औषधी गुणधर्म
- दमा, सर्दी, कफ यावर भारंगीचे मूळ उपयोगी.
- पोट साफ होण्यासाठी आणि जंतनाशक म्हणून पाने उकळून दिली जातात.
- भाजी पाचक असल्यामुळे पोट हलके होते व चव वाढते.
- पोट जडपणा, ताप, खोकला यावरही भाजी गुणकारी.
1) भारंगीच्या पानांची भाजी -
साहित्य :
- भारंगीची कोवळी पाने – 2 वाट्या (देठ काढून टाकावेत)
- कांदा – दीड वाटी (चिरून)
- लसूण – 5-6 पाकळ्या (ठेचून)
- सोबत तेल, मोहरी, हिंग, हळद, तिखट, गूळ, मीठ.
कृती :
- 2 कप पाणी उकळवून चिरलेली पाने वाफवून घ्या. पाणी काढून टाका (कडवटपणा कमी होतो).
- कढईत तेल गरम करून मोहरी, हिंग, हळद, लसूण आणि कांदा परतून घ्या.
- त्यात वाफवलेली पाने घालून झाकण ठेवून एक वाफ काढा.
- थोडा गूळ, मीठ घालून चांगले परतवा.
2) भारंगीच्या फुलांची भाजी -
साहित्य :
- भारंगीची फुले – 2 वाट्या
- मूगडाळ – दीड वाटी
- कांदा – 1 वाटी (चिरलेला)
- सोबत तेल, मोहरी, हिंग, हळद, तिखट, गूळ, मीठ
कृती :
- फुले चिरून 2-3 वेळा पाण्यात धुवून पिळून घ्या (कडवटपणा कमी होतो).
- तेलाची फोडणी करून कांदा परतावा. मूगडाळ घालून परतावे.
- फुले घालून मंद गॅसवर परतत ठेवावे.
- तिखट, मीठ, गूळ घालून शिजवावे. भाजी शिजल्यावर ती घट्ट होते.
टीप : पावसाळ्यात गावाकडे रस्त्यांच्या कडेला आदिवासी शेतकरी या पौष्टिक रानभाज्या विक्रीसाठी बसलेले असतात. या भाज्या आवर्जून घ्या व आपल्या आहारात समाविष्ट करा.
- श्रीमती सोनाली कदम, सहाय्यक कृषि अधिकारी, आडगाव चोथवा, ता. येवला, जिल्हा- नाशिक