Jamin Nangrani : गेल्या अनेक वर्षांपासूनची परंपरा चालत आलेली आहे की, खरीप हंगाम (Kharif Season) सुरु होण्यापूर्वी म्हणजेच उन्हाळ्यात जमीन नांगरणी करावी लागते. उन्हाळ्यात नांगरणी (Soil Preparation) केल्याने केवळ मातीची गुणवत्ता सुधारत नाही तर पिकाची उत्पादकता देखील लक्षणीयरीत्या वाढते. जर शेतकऱ्यांनी ही प्रक्रिया वेळेवर स्वीकारली तर खरीप पिकांमध्ये चांगले परिणाम मिळू शकतात.
नांगरणी का आवश्यक आहे?
उन्हाळी नांगरणी मे-जूनमध्ये केली जाते, जेव्हा शेतात अति उष्णता असते. शेताचा वरचा कठीण थर तोडून माती मऊ आणि सुपीक बनवण्याची हीच वेळ असते. अशावेळी नांगरणी केल्याने जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता वाढते, ज्यामुळे भात, मका, बाजरी, तूर इत्यादी येणाऱ्या खरीप पिकांना फायदा होतो.
नांगरणी करण्याचे महत्त्वाचे फायदे
मातीच्या गुणवत्तेत सुधारणा : शेतातील कठीण थर तोडल्याने जमिनीत ऑक्सिजनचे परिसंचरण सुधारते आणि मुळे खोलवर पसरतात. हे वनस्पतींच्या वाढीस मदत करते.
पाणी संवर्धनात उपयुक्त : या प्रक्रियेमुळे मातीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता वाढते, ज्यामुळे पिकासाठी आवश्यक असलेला ओलावा जास्त काळ टिकून राहतो.
तण नियंत्रण : नांगरणी करताना, शेतात असलेले तण आणि पिकांचे अवशेष जमिनीत गाडले जातात आणि कुजतात, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढते.
कीटक आणि रोग नियंत्रण : उन्हाळ्यात खोल नांगरणी केल्याने जमिनीत लपलेल्या वाळवी, पांढरे अळी, कटवर्म बीटल इत्यादी कीटकांची अंडी, अळ्या आणि कोष नष्ट होतात.
खतांच्या गरजेत घट : जमिनीत सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण वाढल्याने रासायनिक खतांची गरज कमी होते आणि नैसर्गिक सुपीकता टिकून राहते.
पारंपारिक शेती पद्धतींकडे परतण्याची वेळ
एकीकडे शेतीमध्ये नवनवे तंत्रज्ञान येत असून विविध प्रयोगही केले जात आहेत. परिणामी पारंपरिक शेतीकडे दुर्लक्ष होत असल्याचे चित्र आहे. मात्र हे करत असताना रासायनिक खतांचा वापर वाढल्याने उत्पादन वाढले मात्र शेतमालाचा दर्जा घसरू लागला आहे. म्हणूनच सेंद्रिय शेतीचा पर्याय देखील अवलंबला जात आहे.
तर दुसरीकडे पारंपरिक पद्धत देखील पिकांसाठी संजीवनी असून उत्पादन कमी येत असेल मात्र दर्जेदार असेल. शेतीची उत्पादकता वाढवण्यासाठी ओळीची पेरणी, पीक फेरपालट, आंतरपीक यासारख्या पद्धती खूप प्रभावी आहेत. याशिवाय पर्यावरणीय प्रदूषणावरही नियंत्रण ठेवता येते.
खरीप पिकांच्या तयारीसाठी उपयुक्त
उन्हाळ्यातील नांगरणीमुळे केवळ माती तयार होत नाही तर खरीप पिकांच्या पेरणीपूर्वी जमीन संतुलित आणि निरोगी देखील होते. यामुळे बियाण्याची उगवण सुधारते आणि सुरुवातीच्या काळात रोपांना आवश्यक पोषण मिळते. विशेषतः भातासारख्या पिकांमध्ये, त्याची भूमिका आणखी महत्त्वाची बनते.