Avi Mail ICAR : आयसीएआर-केंद्रीय मेंढी आणि लोकर संशोधन संस्था, अविकानगर ने मेंढी प्रजननाच्या (ICAR) क्षेत्रात एक अभूतपूर्व नवकल्पना सुरू केली. मेंढ्यांसाठी फिरती कृत्रिम रेतन प्रयोगशाळा (Mobile Lab) तयार करण्यात आली असून जिचे नाव Avi MAIL आहे. एस्ट्रस सिंक्रोनायझेशन आणि कृत्रिम रेतन (AI) सेवा थेट शेतकऱ्यांच्या दारात आणून मेंढी प्रजनन पद्धतींमध्ये क्रांती घडवून आणणे हे या सुविधेचे उद्दिष्ट आहे.
ICAR-CSWRI अविकानगर यांनी मेंढ्यांची पैदास वाढवण्यासाठी 'Avi Mail' मोबाईल AI लॅब सुरू केली. यात प्रामुख्याने एस्ट्रस सिंक्रोनाइझेशन आणि कृत्रिम गर्भधारणा सेवा प्रदान करते. याचा फायदा राजस्थानमधील शेतकऱ्यांना सरासरी 58 टक्के इतका झाला आहे. 'अवी मेल' इतर प्राण्यांसाठीही उपयुक्त असून पशुधन उत्पादकता वाढविण्यास उपयुक्त आहे.
ICAR-केंद्रीय मेंढी आणि लोकर संशोधन संस्था (CSWRI), अविकानगर यांनी मेंढ्यांचे प्रजनन वाढविण्यासाठी 'Avi MAIL' नावाची फिरती कृत्रिम रेतन (AI) प्रयोगशाळा सुरू केली आहे. ही सुविधा शेतकऱ्यांना त्यांच्या गावातील प्रगत प्रजनन सेवा प्रदान करते. ही अत्याधुनिक सुविधा मेंढी उद्योगातील दीर्घकालीन आव्हाने सोडवून थेट शेतकऱ्यांच्या दारापर्यंत एस्ट्रस सिंक्रोनाइझेशन आणि कृत्रिम रेतन (AI) सेवा प्रदान करून प्रजनन पद्धती बदलण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे.
'एव्ही मेल'ची प्रमुख वैशिष्ट्येमेंढ्यांमध्ये एस्ट्रस सिंक्रोनाइझेशन आणि एआय सेवा प्रदान करते.वीर्य संकलन, मूल्यमापन आणि प्रक्रियेसाठी स्वच्छ वातावरण सुनिश्चित करते.शेळ्या, डुक्कर आणि घोडे यांसारख्या इतर प्राण्यांसाठी देखील उपयुक्त.शेतकऱ्यांसाठी जनजागृती आणि आरोग्य शिबिरांचे आयोजन.
राजस्थानमध्ये प्रभाव राजस्थानच्या टोंक आणि जयपूर जिल्ह्यांमध्ये एव्ही मेलचा व्यावहारिक प्रभाव यापूर्वीच दिसून आला आहे, जिथे तो पाच गावांमध्ये लागू करण्यात आला होता. 10 शेतकऱ्यांकडून 450 मेंढ्यांवर कृत्रिम रेतन यशस्वीरीत्या करण्यात आले, ज्याने ५८ टक्केचा प्रभावी कोकरू दर गाठला. हे परिणाम मेंढी उत्पादकता आणि नफा सुधारून लहान शेतकऱ्यांना आर्थिक उत्पादन मिळवून देण्यासाठी हा प्रयोग राबविण्यात आला.