मानवी पचनसंस्थेतील ७ अवयवांमध्ये कर्करोगाचा धोका; लक्षणे, कारणे कोणती आणि उपचार काय?

बदलत्या खाद्यशैली आणि जीवनशैलीमुळे पचनसंस्थेतील अन्ननलिका, पोट, यकृत, पित्ताशय, स्वादुपिंड, लहान आतडे, मोठे आतडे या सातही अवयवांमध्ये कर्करोग होऊ शकतो आणि त्यातही सर्व वयोगट तसेच सामाजिक व आर्थिक गटातील लोकांना तो प्रभावित करतो, असे मत वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.

मुंबई : खाल्लेल्या अन्नातील पोषक तत्त्वे पचवण्यासाठी आणि शोषण्यासाठी पचनसंस्था एकत्र काम करते. या पचनसंस्थेत सात महत्त्वाचे अवयव आहेत. त्यात बिघाड झाल्यास खाल्लेले अन्न पचत नाही. पोटात दुखते, कळा मारतात, शौचास नीट होत नाही; मात्र अशी लक्षणे दिसून आल्यास ती कर्करोग नाही ना, याची खात्री करून घेणे आता आवश्यक आहे.

बदलत्या खाद्यशैली आणि जीवनशैलीमुळे पचनसंस्थेतील अन्ननलिका, पोट, यकृत, पित्ताशय, स्वादुपिंड, लहान आतडे, मोठे आतडे या सातही अवयवांमध्ये कर्करोग होऊ शकतो आणि त्यातही सर्व वयोगट तसेच सामाजिक व आर्थिक गटातील लोकांना तो प्रभावित करतो, असे मत वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.

लक्षणे : भूक न लागणे, अचानक वजन कमी होणे, सतत अपचन किंवा ॲसिडिटी होणे, मलाविष्ठेत रक्त येणे, सतत मळमळणे, उलट्या होणे, थकवा, अशक्तपणा, पोटात गाठ किंवा सूज येणे, छातीत जळजळ होणे, गिळण्यास अडचण येणे.

कारणे : अनियमित आहार (खूप तेलकट, मसालेदार, प्रोसेस्ड फूड), तंबाखूचे व्यसन, धूम्रपान, मद्यपान, हॅलीकोबॅक्टर पायलोरी संसर्ग, आनुवंशिकता (कुटुंबात कर्करोगाची पूर्व पार्श्वभूमी), लठ्ठपणा, प्रदूषण व रासायनिक पदार्थांचा संपर्क, दीर्घकालीन सूज, बैठी जीवनशैली, ताजी फळे आणि भाज्या कमी असलेला आहार.

कोणत्या तपासण्या कराव्या : एंडोस्कोपी, कोलोनोस्कोपी, बायोप्सी, सिटी स्कॅन, एमआरआय, पेट स्कॅन, रक्त तपासणी

उपचार : कर्करोगाचे स्थळ आणि टप्पा कोणता यानुसार उपचारपद्धती ठरते. शस्त्रक्रिया करून कर्करोगाची गाठ काढून टाकता येते. किमोथेरपी किंवा औषधांनी पेशी नष्ट करणे. रेडिओथेरपी करून पेशी मारणे. पॅलिएटिव्ह केअर पद्धतीने अंतिम टप्प्यावर वेदना व त्रास कमी करणे. एंडोस्कोपिक म्यूकोसल रिसेक्शन, सबटोटल गॅस्ट्रेक्टोमी आणि टोटल गॅस्ट्रेक्टोमी असेही पर्याय आहेत. इम्युनोथेरपीमध्ये कर्करोगाच्या पेशींवर हल्ला करण्यासाठी काही औषधे दिली जातात. तसेच, लसही दिली जाते.

कर्करोगाचे निदान सुरुवातीच्या टप्प्यात झाले तर त्यावर यशस्वीरीत्या उपचार करता येतात. पचन संस्थेत वेगवेगळे अवयव असल्यामुळे त्यात गुंतागुंत असते. म्हणूनच त्यावर परिणाम करू शकणाऱ्या परिस्थिती किंवा विकारांवर कोणताही एक उपचार नाही. त्यामुळे कर्करोगाची लक्षणे दिसल्यास तत्काळ फॅमिली डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन वेळेत पुढील उपचार घेणे आवश्यक आहे.

डॉ. ओमकार विश्वासराव