मुंबई : कौटुंबिक पार्श्वभूमी वा आर्थिक परिस्थितीमुळे लहान वयात गुन्हेगारीकडे वळण्याचे प्रमाण महानगरात अधिक आहे. नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या ‘नॅशनल क्राइम रेकॉर्ड ब्यूरो’च्या (एनसीआरबी) आकडेवारीनुसार अल्पवयीन मुलांवर दाखल करण्यात आलेल्या गुन्हेगारीच्या आकडेवारीत मुंबई महानगरांच्या यादीत चौथ्या स्थानावर आहे. देशात दिल्लीत अल्पवयीन मुलांवरील गुन्हे दाखल होण्याचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
एनसीआरबीच्या आकडेवारीनुसार, २०२२ मध्ये अल्पवयीन मुलांविरुद्ध एकूण ३०,५५५ प्रकरणे नोंदवण्यात आली होती. यात २० लाख लोकसंख्या असलेल्या १९ महानगरांचा विचार केला आहे.
यात सर्वाधिक गुन्हे दिल्लीत (२,३३६) नोंदले गेले आहेत. मुंबईत नोंदविल्या गेलेल्या ३६३ गुन्ह्यांपैकी अल्पवयीन मुलांनी केलेले सर्वाधिक गुन्हे मालमत्तेशी संबंधित आहेत.
सुधारण्याची संधी :
बालगुन्हेगारासंबंधीच्या कायद्यातील तरतुदीनुसार बाल गुन्हेगाराला शिक्षा न देता त्याने केलेल्या गुन्ह्यामागील कारणे समजून घेऊन त्याला सुधारण्याची संधी दिली जाते. १८ वर्षांखालील मुला-मुलीने गुन्हा केल्यास त्यास शिक्षा न करता त्याची रवानगी बालसुधारगृहात केली जाते. तिथे समुपदेशन करून, शिक्षणाची संधी देऊन पुनर्वसन केले जाते. नवीन कायद्यानुसार १६ ते १८ वर्षे वयागटातील मुला-मुलीने गंभीर स्वरूपाच गुन्हा केल्यास त्यावर प्रौढांप्रमाणे खटला चालवून शिक्षा दिली जाते.
समुपदेशनावर भर हवा :
कायद्यातील तरतुदीनुसार बाल न्याय मंडळासमोर अल्पवयीन मुलांवरील गुन्ह्याचे प्रकरण चालते, परंतु हे प्रकरण चालविण्यापूर्वी संबंधित मुलाने एखादा गुन्हा का केला हे बालमानसोपचार तज्ज्ञांच्या दृष्टिकोनातून समजून घेतले पाहिजे. तशी त्याची कारणमीमांसा केली गेली पाहिजे, तसेच व्यवस्थेचा भर मुलाच्या समुपदेशनावर हवा.- ॲड. बीना तेंडुलकर
गुन्ह्यांचे स्वरूप :
मालमत्ता १२० दुखापत ८८ चोरी ८० विनयभंग २० घरफोडी २० बलात्कार १६ दरोडा १६ अपहरण १० खून ९