Tata Sons : देशात टाटा उद्योग समुहाकडे नेहमी आदराने पाहिलं जातं. दिवंगत रतन टाटा यांना तर मानाचं स्थान होतं. आता नोएल टाटा यांच्या खांद्यावर समुहाची जबाबदारी आली आहे. दरम्यान, अनेक कंपन्या ताब्यात असलेली टाटा सन्स अद्याप शेअर मार्केटमध्ये लिस्ट झालेली नाही. नुकतेच टाटा सन्सने रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाला (RBI) कोअर इन्व्हेस्टमेंट कंपनी (CIC) या श्रेणीतून सूट देण्याची विनंती केली आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने अलीकडेच टाटा सन्सने दाखल केलेल्या या अर्जावर विचार केल्याची पुष्टी केली आहे. आरबीआयने १५ कंपन्यांची यादी जाहीर केल्यानंतर हे अर्ज आले आहेत. जे उच्च श्रेणीतील नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपन्यांच्या (NBFC-UL) कक्षेत येतात.
इकॉनॉमिक टाइम्सच्या अहवालानुसार, ४१० अब्ज डॉलर्सची मालमत्ता असलेल्या टाटा समूहाने मार्च २०२४ मध्ये २०,००० कोटी रुपयांहून अधिक कर्जाची परतफेड करून स्वतःला "शून्य-कर्ज कंपनी" बनवले. टाटा सन्सला शेअर बाजारात सूचिबद्ध होण्यापासून वाचवण्यासाठी कंपनीने हे पाऊल उचलले होते. RBI च्या नियमांनुसार, नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपन्यांच्या (NBFC-UL) श्रेणीमध्ये येणाऱ्या कंपन्यांना सप्टेंबर २०२५ पर्यंत स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये सूचीबद्ध करणे आवश्यक आहे. पण टाटा ट्रस्टला त्यांच्या टाटा सन्सला सूचीबद्ध करण्यात स्वारस्य नाही. टाटा सन्समध्ये टाटा ट्रस्टचा ६६ टक्के हिस्सा आहे.
टाटा सन्सने आरबीआयला असेही सांगितले की त्यांनी इतर समूह कंपन्यांना त्यांच्या बॅलन्स शीटवर कर्ज व्यवस्थापित करण्याचे निर्देश दिले आहेत. या निर्णयानंतर टाटा सन्स यापुढे कोणत्याही लेटर ऑफ कम्फर्ट किंवा क्रॉस-डिफॉल्ट क्लॉजची हमी देणार नाही.
काय आहेत RBI चे नियम?RBI ने ऑक्टोबर २०२१ मध्ये वित्तीय कंपन्यांसाठी "स्केल-आधारित" नियमन सादर केले होते. IL&FS (इन्फ्रास्ट्रक्चर लीजिंग अँड फायनान्शियल सर्व्हिसेस) सारखी मोठी आर्थिक कंपनी कोसळल्यानंतर हा नियम आणण्यात आला. या नियमानुसार, या क्षेत्रातील कंपन्यांची ३ श्रेणींमध्ये विभागणी करण्यात आली होती. टाटा सन्सचा या उच्च श्रेणीमध्ये समावेश करण्यात आला आहे. या श्रेणीतून बाहेर पडण्याची त्यांची याचिका अद्याप विचाराधीन आहे.
इतर प्रमुख कंपन्या आणि त्यांची स्थितीटाटा सन्स व्यतिरिक्त, LIC हाउसिंग फायनान्स, बजाज फायनान्स, श्रीराम फायनान्स, चोलामंडलम इन्व्हेस्टमेंट अँड फायनान्स, महिंद्रा अँड महिंद्रा फायनान्शियल सर्व्हिसेस इत्यादी १४ इतर कंपन्या देखील NBFC-UL च्या यादीत समाविष्ट आहेत. यापैकी काही कंपन्या, जसे की Tata Capital आणि HDB Finance, सप्टेंबर २०२५ च्या अंतिम मुदतीपर्यंत त्यांचे IPO लाँच करण्याच्या तयारीत आहेत.
टाटा सन्सला आयपीओ का आणायचा नाही?टाटा समूहाची होल्डिंग कंपनी असलेल्या टाटा सन्सने अद्याप IPO लाँच करण्याचा निर्णय न घेण्याची अनेक कारणे आहेत. सुमारे ६६% कंपनीचे मालक असलेले टाटा ट्रस्ट कंपनीच्या निर्णयांवर पूर्ण नियंत्रण ठेवू इच्छितात. आयपीओ लाँच करून हे नियंत्रण कमकुवत होऊ शकते, कारण बाहेरील गुंतवणूकदारांना स्टेक मिळतील. याशिवाय, सार्वजनिक कंपनी बनल्यानंतर, तिमाही नफ्याचा दबाव वाढतो, ज्यामुळे दीर्घकालीन योजनांवर परिणाम होऊ शकतो. टाटा सन्सला त्यांच्या दीर्घकालीन उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी हा दबाव टाळायचा आहे.
टाटा सन्सने IPO लाँच न केल्याने काय फायदा?टाटा सन्सला खाजगी कंपनी राहिल्याने अनेक फायदे आहेत. यामुळे, कंपनीला त्यांच्या आर्थिक आणि धोरणात्मक योजना सार्वजनिक करण्याची गरज नाही, ज्यामुळे स्पर्धांमध्ये गोपनीयता राखली जाते. तसेच, टाटा समूहाची तिच्या सामाजिक जबाबदाऱ्यांबद्दल नेहमीच प्रशंसा केली जाते, आयपीओ आणताना भागधारकांच्या दबावामुळे तो त्या जबाबदाऱ्यांपासून दूर जाऊ शकतो अशी भीती वाटते. TCS आणि टाटा स्टील सारख्या टाटा सन्स कंपन्यांकडून मिळणारा नफा अतिरिक्त भांडवल उभारणीची गरज टाळण्यासाठी पुरेसा आहे. खाजगी राहून कंपनी स्थिर आणि दीर्घकालीन नफा सुनिश्चित करते.