cryptocurrency Bitcoin : आजकाल बिटकॉइन खूप चर्चेत आहे. अनेक लोक त्याची खरेदी-विक्री करत आहेत, पण हे नेमकं काय आहे आणि कसं काम करतं, हे अनेकांना माहीत नसतं. बिटकॉइन हे एक डिजिटल चलन (Digital Currency) आहे, ज्याला आपण स्पर्श करू शकत नाही, फक्त ऑनलाइन वापरू शकतो. जगातील प्रसिद्ध लेखक रॉबर्ट कियोसाकी यांनी नुकतंच बिटकॉइनला भविष्यात महत्त्व येणार असल्याचं म्हटलं आहे, तर अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनीही स्वतःचं क्रिप्टोकॉईन (Trump Coin) लाँच केलं आहे.
बिटकॉइन मायनिंग (Mining) म्हणजे काय?जेव्हा नवीन बिटकॉइन तयार होतं, तेव्हा त्याला 'मायनिंग' म्हणतात. हे काम खूप शक्तिशाली संगणकांद्वारे केलं जातं. हे संगणक एक अतिशय कठीण गणितीय समस्या सोडवतात. जो संगणक ही समस्या सर्वात आधी सोडवतो, त्याला बक्षीस म्हणून काही नवीन बिटकॉइन मिळतात. ही एक प्रकारची 'गणिती शर्यत' असते, जिथे हजारो संगणक एकाच प्रश्नावर काम करत असतात. हे काम खूप वीज वापरतं आणि यासाठी प्रचंड वेगवान व शक्तिशाली संगणक आवश्यक असतात. अशा प्रकारे नवीन बिटकॉइन तयार होतात आणि व्यवहारांना मान्यता मिळते.
बिटकॉइन व्यवहार कसा होतो?जेव्हा तुम्ही एखाद्याला बिटकॉइन पाठवता, तेव्हा तो व्यवहार थेट 'ब्लॉकचेन' (Blockchain) नावाच्या विशेष तंत्रज्ञानावर नोंदवला जातो. ब्लॉकचेन म्हणजे एक प्रकारची सार्वजनिक आणि डिजिटल नोंदवही, जिथे प्रत्येक बिटकॉइन व्यवहाराची नोंद कायमस्वरूपी आणि सुरक्षितपणे ठेवली जाते.
व्यवहाराची प्रक्रिया कशी होते?
- तुम्ही बिटकॉइन पाठवता: तुम्ही एखाद्याला बिटकॉइन पाठवण्याची विनंती करता, जसं तुम्ही UPI द्वारे फोनवर पैसे पाठवता.
- नेटवर्क तपासणी: तुमच्या विनंतीनंतर, जगभरातील हजारो संगणक (ज्यांना 'नोड्स' म्हणतात) त्या व्यवहाराची तपासणी करतात. ते तपासतात की तुमच्याकडे पुरेसे बिटकॉइन आहेत का आणि व्यवहार वैध आहे का.
- ब्लॉकचेनमध्ये नोंद: जेव्हा बहुसंख्य संगणक तो व्यवहार योग्य म्हणून स्वीकारतात, तेव्हा तो एका 'ब्लॉक'मध्ये जोडला जातो. हा ब्लॉक नंतर 'ब्लॉकचेन'मध्ये कायमस्वरूपी जोडला जातो.
- पैसे पोहोचतात: एकदा व्यवहार ब्लॉकचेनमध्ये जोडला गेला की, बिटकॉइन दुसऱ्या व्यक्तीपर्यंत पोहोचतात. ही संपूर्ण प्रक्रिया डिजिटल आणि अत्यंत सुरक्षितपणे होते.
वाचा - बँकांनी व्याजदर कापले? नो टेन्शन! पोस्ट ऑफिसची 'ही' योजना तुम्हाला FD पेक्षाही जास्त परतावा देईल
यामध्ये कोणत्याही बँकेची किंवा मध्यस्थ संस्थेची गरज नसते. ही संपूर्ण व्यवस्था लोकांद्वारे चालवली जाते यालाच आपण विकेंद्रित व्यवस्था (Decentralized System) म्हणतो. यामुळे बिटकॉइन व्यवहार अधिक पारदर्शक आणि सुरक्षित बनतात, कारण कोणताही एक गट किंवा सरकार त्यावर नियंत्रण ठेवू शकत नाही.