- दत्ता लवांडे
पुणे : मूळचे जर्मनीचे असलेले आणि पुण्यात स्थायिक झालेले जॉन मायकल आणि अंजी मायकल. गेल्या पाच वर्षांपासून हे दाम्पत्य पुण्यातील भोर तालुक्यातील कांबरे गावात सेंद्रिय शेती करत आहे. एका मोठ्या बहुराष्ट्रीय कंपनीत कामासाठी ते भारतात आले होते. कांबरे येथील शाळेत मायकलने काही सामाजिक कार्य केले. बहुराष्ट्रीय कंपनीतील नोकरीचा काळ संपल्यानंतर ते भारतात परत आले आणि समाजाचे काहीतरी देणे लागतो या उद्देशाने त्यांनी भोर तालुक्यातील कांबरे येथे शेती करण्यास सुरुवात केली. अनुभवाच्या बळावर वय ओलांडलेल्या या जोडप्याने इथे निसर्गाचं नंदनवन फुलवलं आहे.
जवळपास 10 वर्षापूर्वी म्हणजे ऑगस्ट 2013 मध्ये हे जोडपे पुण्यात आले होते. भारतात चार वर्षे प्रवासी म्हणून राहिल्यानंतर त्यांनी 2018 मध्ये गुंतवणूकदार म्हणून भारतात परत येण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी दोन भागीदारी कंपन्या स्थापन केल्या आणि काही जमीन खरेदी केली. यातून त्यांनी पडीक, डोंगराळ माळरान जमिनीवर सेंद्रिय शेती सुरू केली. येथे नैसर्गिक संसाधने पूर्णपणे शेतीसाठी वापरली जातात. त्यांच्या या कंपनीच्या माध्यमातून सुमारे 30 स्थानिक महिला व पुरुषांना रोजगार मिळाला आहे.
एकात्मिक सेंद्रिय शेतीचा उत्कृष्ट नमुनायेथील सुमारे सात एकर शेतजमिनीवर 300 प्रकारची 40 हजार झाडे लावण्यात आली आहेत. बियाणे तयार करणे, त्यांच्यापासून रोपे तयार करणे, फळझाडांची एकात्मिक पद्धतीने लागवड करणे आणि पूर्णपणे सेंद्रिय खतांचा वापर करून त्यांची वाढ करणे ही येथील कामाची पद्धत आहे. त्यात फळझाडे, जंगलातील झाडे, रानभाज्या, फुलांची झाडे अशा विविध वनस्पतींचा समावेश आहे. ही सर्व झाडे कंपोस्ट आणि खतावर वाढतात. येथे कोणत्याही प्रकारची रासायनिक खते व फवारणीसाठी रसायने वापरली जात नाहीत. शेतातील कचरा, पाने आणि लाकूड शेतातच कापून कुजवले जातात. त्यामुळे जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण वाढते आणि माती मोकळी होण्यास व सुपीकता वाढण्यास मदत होते.
कांबा फार्म प्रकल्पाचे भविष्य: ऑबिंगो फार्मर प्रोड्युसर कंपनीकंपन्यांचे कर्मचारी शेतकरी उत्पादक कंपनीत एकत्रितपणे आयोजित केले जातात. औबिंगो कांबरे अॅग्रोची जमीन आणि त्यापलीकडे जंगलातील झाडे बियाण्यासाठी वापरू शकतात आणि भाजीपाला आणि मसाले देखील वाढवू शकतात. काही झाडांनी अल्पावधीतच उत्पादन सुरू केले आहे. सेंद्रिय उत्पादनाचा पोर्टफोलिओ तयार करण्यासाठी आणि निर्यातही करता येऊ शकणाऱ्या उच्च दर्जाच्या उत्पादनासाठी कौशल्य वाढवण्यासाठी सुमारे 7 ते 8 प्रकारची उत्पादने अल्प प्रमाणात विकसित केली जात आहेत. त्याच वेळी ऑबिंगोचे शेतकरी निर्यात कायद्याचे प्रशिक्षण घेत आहेत. यासाठी एनपीओपी प्रमाणपत्र आवश्यक असून सध्या हे काम सुरू आहे आणि त्यासाठी आणखी ५ ते ६ वर्षे लागतील.
पायाभूत सुविधा आणि व्यवस्थापनमायकलने शेतजमिनीचा चांगल्या पद्धतीने विकास करण्यासाठी आवश्यक पायाभूत सुविधा निर्माण केल्या आहेत. येथील शेती आणि पाण्याचे एकूण व्यवस्थापन हा एक विलक्षण अनुभव आहे. डोंगर उतारावरील शेतजमीन तळी (बंधारे) करून अतिशय चांगल्या पद्धतीने सपाट करण्यात आली आहे. तसेच या शेतात तीन पाझर तलाव आहेत. तीन तलावांमधून सर्वात खालच्या विहिरीत पाणी झिरपते आणि तेथून ते पुन्हा उंचावरील टाक्यांमध्ये सोडले जाते. त्यामुळे पाण्याचा थेंबही वाया जात नाही. शेतीला सिंचनासाठी फक्त सौरऊर्जेचा वापर केला जातो. ठिबक सिंचन करताना लाईटचा वापर न करता उताराचा वापर केला जातो.
कामगारांना वॉकी टॉकीजयेथील कामगारांकडे कामाच्या व्यवस्थापनासाठी वॉकीटॉकी आहेत. कार्यालयात बसून कामगारांना काम सांगितले जाऊ शकते किंवा दुसऱ्या टोकावरील कामगारांशी संपर्क साधता येतो. त्याचबरोबर मोबाईल संपर्कासाठी या गावात नेटवर्कची समस्या असल्याने वॉकीटॉकी उपयुक्त आहेत. या व्यवस्थेमुळे वेळ आणि श्रम वाचतात आणि कामाचे योग्य व्यवस्थापन सुनिश्चित होते.
कामगारांच्या मुलांसाठी शिक्षण आणि आरोग्य सुविधायेथील सर्व कामगारांचा कर्मचारी राज्य विमा निगम (ESIC) मध्ये आरोग्य विमा आहे. यामुळे कामगारांचा मोठा हॉस्पिटल खर्च वाचतो आणि आरोग्याच्या समस्या दूर होतात. यासोबतच कामगारांच्या मुलांची बारावीपर्यंत शाळा सुरू होण्याच्या वर्षाच्या शिक्षणाचा खर्चही कंपनी देते. या सुविधांमुळे त्यांच्या जीवाला मोठी सुरक्षा मिळत असल्याने ते समाधानी असल्याचे येथील कामगार सांगतात.
शिक्षण आणि आरोग्य या आपल्यासाठी महत्त्वाच्या गोष्टी आहेत. कामगारांच्या आरोग्याकडे आणि मुलांच्या शिक्षणाकडे आम्ही विशेष लक्ष देतो. भविष्यात, आमचे उद्दिष्ट आमच्या लोकांना त्यांच्या उपजीविकेसाठी सेंद्रिय शेती आणि त्यांच्या उत्पादनावर प्रक्रिया करण्यात तज्ञ बनवणे आहे.- जॉन मायकल (कांबरे अॅग्रोचे मालक)