Soybean Market : मराठवाड्यासह हिंगोली जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांसाठी नगदी पीक मानल्या जाणाऱ्या सोयाबीनचे भाव पुन्हा एकदा शेतकऱ्यांच्या अपेक्षांवर पाणी फेरत आहेत. (Soybean Market)
मागील दोन वर्षांपासून सतत चालू असलेल्या भावघटीमुळे शेतकरी आर्थिक अडचणीत सापडले असून, यंदा त्यांच्या अर्थचक्रावर प्रतिकूल परिणाम झाला आहे.(Soybean Market)
भावात घसरण, खर्च वाढतच
यंदा शेतकऱ्यांनी ज्या आशेने सोयाबीनची लागवड केली होती, तो उत्साह बाजारभावाने पूर्णपणे हिरावून घेतला. मोंढा कृषी उत्पन्न बाजार समितीत दररोज ४०० ते ५०० क्विंटल सोयाबीन विक्रीसाठी येत आहे, मात्र भाव केवळ ४ हजार रुपये प्रति क्विंटलच्या घरातच मिळत आहे.
त्याचवेळी, खत, बियाणे, कीटकनाशके, मजुरी व सिंचनाचा खर्च प्रचंड प्रमाणात वाढलेला असताना उत्पन्न कमी झाल्यामुळे उत्पादन खर्च वसूल होणे देखील कठीण झाले आहे. परिणामी शेतकरी कर्जबाजारी होण्याच्या वाटेवर आहेत.
हमीभावही अपुरा
सरकारने सन २०२४-२५ मध्ये सोयाबीनसाठी ४ हजार ८९२ रुपये हमीभाव निश्चित केला होता. मात्र, हा भावही उत्पादन खर्चाच्या तुलनेत पुरेसा नसल्याचे शेतकऱ्यांचे म्हणणे आहे.
त्यातच मोंढा बाजारात हमीभावाच्या तुलनेत ९०० रुपये पर्यंत कमी दर मिळत असल्याने अनेक शेतकऱ्यांनी आपल्या मालाची विक्री मेमध्येच जबरदस्तीने केली.
लागवड क्षेत्रात घट – पर्यायी पिकांची निवड
बाजारमूल्याच्या अनिश्चिततेचा थेट परिणाम पेरणीच्या आकड्यांवर झाला आहे.यंदा अनेक शेतकऱ्यांनी सोयाबीन पेरणी न करता हळद, कडधान्ये किंवा इतर नगदी पिकांकडे वळण्याचा निर्णय घेतला आहे.
शेतकऱ्यांना उत्पादन खर्चापेक्षा अधिक भाव मिळावा, अशी अपेक्षा असताना सरकारकडून ठोस पावले उचलली गेली नाहीत, याबाबत नाराजी व्यक्त केली जात आहे.
साठवणुकीची प्रतीक्षा निरर्थक ठरली
बहुतेक शेतकऱ्यांनी भाव वाढेल या आशेने ३-४ महिने साठवणूक केली होती. मात्र, बाजारभावात फारशी वाढ न झाल्यामुळे शेवटी मेमध्ये कमी भावातच विक्री करावी लागली.
या निर्णयामुळे आता शेतकऱ्यांकडे माल उपलब्ध नसल्याने बाजारात आवकही घटली आहे.
शेतकऱ्यांचे अर्थचक्र कोलमडले
सध्याच्या परिस्थितीत सोयाबीन उत्पादकांचे अर्थचक्र पूर्णपणे कोलमडले आहे.
खर्च वाढत आहेत
उत्पादन कमी उत्पन्न देत आहे
भाव अनिश्चित आहेत
या साखळीतून शेतकरी आर्थिक गर्तेत अडकत चालले आहेत.
शासनाने तात्काळ हस्तक्षेप करून
उत्पादन खर्चानुसार हमीभाव देणे
बाजार हस्तक्षेप योजना प्रभावीपणे राबवणे
साठवणूक आणि विक्री व्यवस्थेस मदत करणे
या गोष्टी अत्यावश्यक झाल्या आहेत.
शेतकऱ्यांची मागणी
उत्पादन खर्चावर आधारित भाव द्यावेत
बाजार हस्तक्षेपासाठी अनुदानित खरेदी योजना राबवावी
भाव स्थिरता सुनिश्चित करणारी धोरणात्मक भूमिका घ्यावी
सोयाबीन उत्पादकांचे संकट हे केवळ भावपुरते मर्यादित नाही, तर त्यामागे असलेले धोरणात्मक दुर्लक्ष आणि बाजारातील अस्थिरता ही देखील मोठी कारणे आहेत. जर लवकरात लवकर ठोस उपाययोजना करण्यात आल्या नाहीत, तर पुढील हंगामात सोयाबीनचे क्षेत्र आणखी घटण्याची शक्यता नाकारता येणार नाही.