श्वसनविकाराबाबत अनभिज्ञता

सतत धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींना ्नँहोणाऱ्या क्रॉनिक आॅब्सट्रक्टिव्ह पल्मनरी डिसीज (सीओपीडी) या आजाराची लक्षणे सौम्य असल्याने आजार बळावल्यानंतरच त्याचे निदान होते.

पूजा दामले , मुंबई
सतत धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींना ्नँहोणाऱ्या क्रॉनिक आॅब्सट्रक्टिव्ह पल्मनरी डिसीज (सीओपीडी) या आजाराची लक्षणे सौम्य असल्याने आजार बळावल्यानंतरच त्याचे निदान होते. परिणामी ९० टक्के रूग्णांना आजार बळावेपर्यंत त्यांना सीओपीडी आहे हे माहीतच नसते, असे श्वसनविकार तज्ज्ञ डॉ. सुजित राजन यांनी सांगितले.
तरुणांमध्ये धूम्रपानाचे प्रमाण वाढते आहे. मुलींमध्येही धूम्रपानाचे प्रमाण वाढते आहे. धूम्रपान करणे हे प्रतिष्ठेचे लक्षण असल्याचे मानून तरुणाई या व्यसनाच्या आहारी जात आहे. प्रत्यक्षात या व्यसनामुळे
तरुणाई आजारांच्या विळख्यात अडकते आहे.
सीओपीडी आजार असलेल्या ९० टक्के जणांना त्यांना हा आजार असल्याचे माहीतच नसते. सर्वसामान्य चेकअपसाठी आलेल्या व्यक्तींच्या फुप्फुसाची कार्यक्षमता तपासल्यावर त्यांना सीओपीडी आजार असल्याचे निदान होते. देशपातळीवर पुरुषांना सीओपीडी असण्याचे प्रमाण ४ टक्के तर महिलांना होण्याचे प्रमाण २.५ टक्के आहे. पुढच्या १५ ते २० वर्षांमध्ये सीओपीडीत लक्षणीयदृष्ट्या वाढ होणार असल्याचे भाटिया रुग्णालयाचे डॉ. राजन यांनी सांगितले.
श्वसनविकार तज्ज्ञ डॉ. स्वप्निल कुलकर्णी यांनी सांगितले, सीओपीडी या आजाराचे निदान सामान्यत: वयाच्या ४० वर्षानंतर होते. प्रत्येक व्यक्तीच्या फुप्फुसाची कार्यक्षमता दरवर्षी ३० एमएलने कमी होते. मात्र, सतत धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींच्या फुप्फुसांची क्षमता दरवर्षी ६० ते ८० मिलीलीटरने कमी होते. याचाच अर्थ सामान्य व्यक्तीपेक्षा दरवर्षी दुपटीने त्यांच्या फुप्फुसाची कार्यक्षमता कमी होत असते. पण याची लक्षणे म्हणजे कफ होणे, खोकला असणे अशी असतात. सीओपीडी हा दम्याप्रमाणे थंडीत अथवा अ‍ॅलर्जी असलेल्या गोष्टीमुळे बळावत नाही. यामुळे तो लवकर लक्षात येत नाही.
सीओपीडीचा दुष्परिणाम फक्त फुप्फुसांवर होत नाही, तर इतर अवयवांवरही होतो. सीओपीडी असणाऱ्या व्यक्तीला हृदयविकार, रक्तदाबाचा त्रास होऊ शकतो. हाडे ठिसूळ होणे, मेंदूचे विकार होतात. मानसिक आजारदेखील या व्यक्तींना उद्भवतात. यामुळे सीओपीडीवर उपचार करताना इतर अवयवांची तपासणी करणे आवश्यक असते. सीओपीडीच्या उपचारांच्या बरोबरीनेच इतर आजार असल्यास त्यावरही उपचार करावे लागतात, असे डॉ. कुलकर्णी यांनी सांगितले.

सीओपीडी म्हणजे काय?
-क्रॉनिक आॅब्सट्रक्टिव्ह पल्मनरी डिसीज म्हणजेच सीओपीडी. सतत केले जाणारे धूम्रपान हे या आजाराचे प्रमुख कारण आहे. पॅसिव्ह स्मोकरनाही सीओपीडी होण्याचा धोका असतो. साधारणत: वयाच्या चाळिशीनंतर फुप्फुसांची कार्यक्षमता कमी झाल्यावर या आजाराचे निदान होते.

कशामुळे वाढतो धोका?
पॅसिव्ह स्मोकर
चुलीवर वर्षानुवर्षे काम करणाऱ्या स्त्रिया
मच्छर अगरबत्तीचा धूर
प्रदूषित हवा

सीओपीडीची लक्षणे
-सतत कफ होणे
-थोडासा खोकला असणे
-पायऱ्या चढल्यावर दम लागणे
-काही वेळा श्वसनाला त्रास होणे
-सतत धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींमध्ये ही लक्षणे आढळून येत असल्यास त्यांनी डॉक्टरांचा सल्ला घेण्याची आवश्यकता आहे.

११० दशलक्ष व्यक्ती भारतात धूम्रपान करतात. त्यापैकी
१२ दशलक्ष महिला आहेत. गेल्या काही वर्षांत वाढणाऱ्या धूम्रपानाच्या घटनांमुळे सीओपीडीचे प्रमाण वाढत आहे.
१९९० साली मृत्यूच्या कारणांमध्ये सीओपीडीचा क्रमांक पाच होता. आता हृदयविकारानंतर सीओपीडीमुळे मृत्यूचे प्रमाण अधिक असल्याचे चेस्ट रिसर्च फाउंडेशन इंडियाने स्पष्ट केले आहे.