गेल्या आठवड्यात सोन्याच्या दरात मोठी घसरण झाली. या आठवड्यातील शेवटचा दिवस शुक्रवारी एमसीएक्सवर 519 रुपयांची घट झाली. यामुळे सोने 48,702 रुपये प्रति 10 ग्रॅमवर बंद झाले. गेल्या काही महिन्यांपासून सोन्याच्या दराने 49 ते 51 हजारांवरच घोळत राहिल्याने सोन्याचे दर कमी होणार की पुन्हा वाढणार याकडे ग्राहकांचे लक्ष लागले होते. जगभरात कोरोना लसीकरण सुरु झाले तरीही सोन्याचा दरात घसरण होत नव्हती. मात्र, गेल्या आठवड्यात मोठी कपात पहायला मिळाली.
एप्रिल 2021 च्या सोन्याच्या वायदा भावात एमसीएक्सवर 514 रुपयांची घट झाली. हे सोने 48,715 रुपये प्रति 10 ग्रॅम झाले. हे दर गेल्या पाच महिन्यांपूर्वीच्या दरांपेक्षा 8,400 रुपयांनी कमी आहेत. गेल्या आठवड्याच्या पहिल्य़ा दिवशी 11 जानेवारीला ५ फेब्रुवारीचा वायदा भाव 48,786 रुपयांवर उघडला होता.
गेल्या आठवड्यात चांदीच्या दरात मोठी वाढ पहायला मिळाली. एमसीएक्सवर 5 मार्चच्या चांदीचा वायदा भाव 1919 रुपयांनी घसरून 64,764 रुपये प्रति किलोवर बंद झाला. गेल्या आठवड्यात चांदीचे दर 63,603 प्रति किलोवर उघडले. गेल्या सत्रात चांदीचा दर 64,231रुपये प्रतिकलोवर बंद झाला होता. अशाप्रकारे चांदीच्या दरात गेल्या आठवड्यात 533 रुपये प्रति किलो एवढी वाढ झाली.
सोन्याचे दर 8,398 रुपयांनी घसरले...सोन्याच्या दरांमध्ये गेल्या पाच महिन्यांत मोठी घट दिसून आली आहे. पाच फेब्रुवारीच्या सोन्याच्या वायदा भावात सात गेल्या ऑगस्टला मोठी उच्चांकी वाढ पहायला मिळाली होती. या सत्रात फेब्रुवारी, 2021 चा वायदा भाव 57,100 रुपयांवर बंद झाला होता. हा दर आताच्या दराशी पडताळला असता सध्याचा सोन्याचा दर त्या दराच्या तुलनेत 8,398 रुपयांनी कमी झाला आहे.
कसा ठरतो सोन्याचा भाव?डॉलरची किंमत दिवसेंदिवस वाढत जात आहे, त्यामुळे सोन्याच्या भावाने ४५ हजारांचा टप्पा कधीच पार केला होता. कोरोनाच्या अशा परिस्थितीत लोकांचा सुरक्षित गुंतवणुकीसाठी सोन्याकडे कल वाढला होता. विशेष म्हणजे सोन्याचा भाव जगातील कोणतेही सरकार ठरवत नाही. भाव ठरवण्याचा कोणताही कायदेशीर मार्ग नाही. सोन्याचा भाव केवळ आंतरराष्ट्रीय बाजारावर अवलंबून असतो. बरोबर शंभर वर्षांपूर्वी म्हणजे १९१९ साली लंडनच्या पाच मोठ्या बुलियन ट्रेडर्सनी एकत्र येऊन सोन्याचे भाव निश्चित करण्याची पद्धत सुरू केली. लंडनमध्ये त्यावेळी ब्रिटिशांची सत्ता होती. त्या पाच जणांमध्ये रोथ्सचाइल्ड हे तेव्हाचे सर्वात श्रीमंत कुटुंब होते. पहिला भाव एक ट्रॉय औंसला ४.९३७५ ब्रिटिश पाऊंड होता. आता ट्रॉय औंस म्हणजे किती हा प्रश्न आहेच. त्या काळात मासा, गुंज आणि तोळा या परिमाणातच सोनं मोजलं जायचं. दशमान पद्धत आल्यानंतर सोन्याचा भाव ग्रॅमच्या स्वरूपात ठरवण्यात आला.
आता सोन्याचा भाव लंडनमध्ये ठरवला जातो. जगातले १५ बँकर्स(बँका) एकत्र येऊन सोन्याचा भाव ठरवतात. या १५ बँकांमध्ये मॉर्गन स्टॅनली, एचएसबीसी, नोव्हा स्कॉटिया, स्टँडर्ड चार्टर्ड अशी काही प्रसिद्ध नावे आहेत. इतर दोन बँका चिनी आहेत. बँक ऑफ चायना आणि इंडस्ट्रियल अँड कमर्शिअल बँक ऑफ चायना अशी नावे आहेत. सोन्याचा भाव ठरवण्यात आयजीबेए म्हणजेच इंडियन बुलियन ज्वेलर्स असोसिएशनचा महत्त्वाचा हिस्सा असतो. या संघटनेचे सभासद भारतातील मोठे व्यापारी असतात. खरेदी आणि विक्री असे दोन दर असतात त्या दरांची सरासरी काढून सोन्याचा भाव ठरवला जातो. सोने आपल्या बँका परदेशी बँकांकडून खरेदी करतात. त्याच्यावर त्यांचे सर्व्हिस चार्जेस लागतात आणि डिलर्सना विकतात. त्यानंतर डिलर्स ते सोन्याचे व्यापारी आणि दुकानदारांना विकतात. त्यामुळेच आंतरराष्ट्रीय भाव आणि भारतातल्या भावात तफावत आढळून येते.