China Rare Earth : अमेरिका आणि चीन या दोन महासत्तांमधील वाढत्या तणावामुळे जागतिक अर्थव्यवस्था अस्थिर बनली आहे. याच अस्थिरतेचा फटका आता भारतालाही बसण्याची शक्यता आहे. स्टेट बँक ऑफ इंडियाच्या अर्थतज्ज्ञांनी नुकत्याच प्रसिद्ध केलेल्या अहवालानुसार, 'रेअर अर्थ' खनिजांच्या निर्यातीवर चीनने घातलेल्या बंदीमुळे भारताच्या देशांतर्गत उत्पादन क्षमतेवर आणि निर्यात क्रियाकलापांवर थेट परिणाम होईल. विशेषतः, पुढील पाच प्रमुख क्षेत्रांमध्ये हा परिणाम जाणवेल. वाहतूक उपकरणे, मूलभूत धातू, यंत्रसामग्री, बांधकाम आणि इलेक्ट्रिकल तसेच इलेक्ट्रॉनिक्स. यामुळे येत्या काळात भारतासाठी मोठी आव्हाने निर्माण होऊ शकतात, असा इशारा या अहवालात देण्यात आला आहे.
भारताचे चीनवरील अवलंबित्वएसबीआयच्या अहवालानुसार, २०२४-२५ या आर्थिक वर्षात भारताने ३ कोटी १९ लाख डॉलर्स किमतीची 'रेअर अर्थ' आणि संबंधित उत्पादने आयात केली, तर 'रेअर अर्थ' चुंबकांची आयात २ कोटी ९१ लाख डॉलर्सपर्यंत पोहोचली. भारतात या पदार्थांचा वापर सतत वाढत आहे. महत्त्वाचे म्हणजे, चीन हा भारताला या खनिजांचा आणि संयुगांचा प्रमुख पुरवठादार आहे. या उच्च अवलंबित्वामुळे भारताचे औद्योगिक क्षेत्र, विशेषतः उत्पादन आणि निर्यात मोठ्या धोक्यात येऊ शकते. या बंदीमुळे वित्तीय संस्था, विशेषतः बँकिंग क्षेत्रही अप्रत्यक्षपणे प्रभावित होऊ शकते, असे अहवालात सूचित केले आहे.
देशांतर्गत उत्खननाची गरजआयातीवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी भारताने देशांतर्गत खनिजांच्या शोध आणि उत्खननाला प्रोत्साहन द्यावे, असे एसबीआयच्या अहवालात सरकारला सुचवण्यात आले आहे. या संदर्भात, अहवालात ओडिशा सरकारच्या ८,००० कोटी रुपयांच्या योजनेचा उल्लेख आहे, ज्याअंतर्गत गंजम जिल्ह्यात 'रेअर अर्थ' खनिजांचा शोध घेतला जात आहे. हे पाऊल भारताला या महत्त्वाच्या खनिजांच्या बाबतीत आत्मनिर्भर बनवण्यासाठी आवश्यक आहे.
वाचा - भारताला नकोय चीनचा पैसा; दरवाजे बंदच ठेवण्याचे संकेत, ड्रॅगनसाठी काय संदेश?
'रेअर अर्थ' खनिजे इतकी महत्त्वाची का आहेत?अमेरिकन जिओसायन्स इन्स्टिट्यूटच्या मते, 'रेअर अर्थ' घटक (REE) हे १७ धातू घटकांचा समूह आहे, ज्यात नियतकालिक सारणीतील १५ लॅन्थानाइड्स, स्कॅन्डियम आणि यट्रियम यांचा समावेश आहे. ही खनिजे २०० हून अधिक उत्पादनांचे आवश्यक घटक आहेत, विशेषतः उच्च-तंत्रज्ञानाच्या ग्राहक उत्पादनांचे. यात सेल्युलर टेलिफोन, संगणक हार्ड ड्राइव्ह, इलेक्ट्रिक आणि हायब्रिड वाहने, फ्लॅट-स्क्रीन मॉनिटर्स आणि टेलिव्हिजन यांचा समावेश होतो. याशिवाय, इलेक्ट्रॉनिक डिस्प्ले, मार्गदर्शन प्रणाली, लेसर, रडार आणि सोनार प्रणालींसह विशिष्ट संरक्षण अनुप्रयोगांसाठीही ही खनिजे अत्यंत महत्त्वाची आहेत. या खनिजांच्या पुरवठ्यात अडथळा आल्यास भारताच्या तंत्रज्ञान आणि संरक्षण क्षेत्राला मोठा फटका बसू शकतो.