सी. ए.उमेश शर्माअर्जुन (काल्पनिक पात्र) : कृष्णा, मागील आठवड्यात आयकर विभागाने आर्थिक वर्ष २०१४-१५चे आयकर रिटर्न दाखल करावयाचे काही फॉर्म प्रसिद्ध केले आहेत. हे आयकराचे फॉर्मस् किती प्रकारचे व कोणकोणते आहेत? सर्वसामान्य करदात्याला रिटर्न दाखल करावयासाठी लागणाऱ्या महत्त्वाच्या गोष्टी कोणत्या व यामध्ये काय बदल झाले आहेत ते सांग?कृष्ण (काल्पनिक पात्र) : अर्जुना, आयकर विभागाने उत्पन्नाच्या व करदात्या अनुसार आयकर रिटर्न फॉर्मचे वेगवेगळे प्रकार केले आहेत. सर्वसामान्य करदात्याला सहजरीत्या आयकर रिटर्न दाखल करता यावे यासाठी आयकर विभाग सोपे फॉर्म बनविण्याचा प्रयत्न करीत आहे. प्रत्येक वर्षासाठी आयकर विभाग आयकर रिटर्नचा फॉर्म वेबसाईटवर उपलब्ध करतो. आयकर रिटर्नचे फॉर्मस् उशिरा आल्यामुळे या वर्षी ज्या करदात्याची रिटर्न भरण्याची मुदत ३१ जुलै होती, ती वाढवून ३१ आॅगस्ट करण्यात आली आहे. करदात्यांना कोणता फॉर्म भरावयाचा तसेच रिटर्नमध्ये भरावयाची माहिती व बदल जाणून घेणे गरजेचे आहे. या वर्षी नव्याने शेती उत्पन्न व खर्च याविषयी माहिती देणे अनिवार्य केले आहे.ल्ल अर्जुन : कृष्णा, कोणता आयकर रिटर्नचा फॉर्म कोणाला लागू होतो?ल्ल कृष्णा : अर्जुना, आयकर विभागाने करदाता व त्याच्या उत्पन्नानुसार आयकर रिटर्नचे भाग पाडलेले आहेत. प्रत्येक करदात्याने त्यानुसार रिटर्न दाखल करावे. रिटर्नचे प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:-१. आयटीआर १ : ज्या वैयक्तिक करदात्याचे उत्पन्न सॅलरी (पगार), एका घराचे उत्पन्न व इतर उत्पन्न उदा : बँकेचे व्याज इ. आहे त्यांसाठी हा फॉर्म आहे.२. आयटीआर २ अ : आयकर विभागाने या वर्षापासून हा नवीन फॉर्म आणला आहे. हा वैयक्तिक किंवा एच.यू.एफ. करदात्यांचे उत्पन्न सॅलरी व एकापेक्षा जास्त हाउस प्रॉपर्टीचे उत्पन्न असेल त्यांच्यासाठी हा फॉर्म आहे. ज्या करदात्याचे कॅपिटल गेन किंवा परदेशात मालमत्ता नसेल त्या करदात्यांनी हा फॉर्म भरावा.३. आयटीआर २ : हा फॉर्म वैयक्तिक व एच.यू.एफ. करदाते, ज्यांना व्यवसायापासून उत्पन्न नाही त्यांच्यासाठी आहे. म्हणजेच ज्या करदात्याच्या उत्पन्नामध्ये सॅलरी किंवा हाउस प्रॉपर्टीचे उत्पन्न किंवा कॅपिटल गेनचे किंवा इतर उत्पन्न असेल ते करदाते हा फॉर्म दाखल करू शकतात.४. आयटीआर ३ : जर वैयक्तिक किंवा एच.यू.एफ. करदाता भागीदारी संस्थेमध्ये भागीदार असेल व त्याचे व्यवसाय किंवा धंद्याचे उत्पन्न नसेल तर त्याने या फार्ममध्ये रिटर्न दाखल करावा.५. आयटीआर ४ : ज्या करदात्यांचे उत्पन्न धंदा किंवा व्यवसायाचे आहे त्यांनी हा फॉर्म दाखल करावा. यामध्ये इतर सर्व प्रकाराच्या उत्पन्नाची माहिती देता येते.६. आयटीआर ४ एस : लहान धंदा करणाऱ्या करदात्यांना अंदाजित उत्पन्न दाखवून रिटर्न दाखल करण्यासाठी सोपा फॉर्म दिला आहे. जे करदाते प्रिझम्पटिव्ह बेसिसवर उत्पन्न दाखवतात त्यांच्यासाठी हा फॉर्म आहे.७. आयटीआर ५ : भागीदारी संस्था, असोसिएशन आॅफ पर्सन, एल.एल.पी. करदात्यांसाठी हा फॉर्म लागू होतो.८. आयटीआर ६ : कंपनी करदात्यांसाठी हा फॉर्म लागू होतो.९. आयटीआर ७ : ज्या करदात्यांना आयकरातील १३९ (४-अ) ते (४-ड) अंतर्गत रिटर्न दाखल करावयाचे असतात म्हणजेच संस्था, चॅरिटेबल ट्रस्ट इ.साठी हा फॉर्म आहे.अर्जुन : कृष्णा, या वर्षी आयकर रिटर्नमध्ये काय बदल झाले आहेत?कृष्णा : अर्जुना, मुख्यत्वेकरून आयकर रिटर्नमध्ये झालेले बदल खालीलप्रमाणे आहेत:-१) आता आयकर रिटर्नमध्ये करदात्याला सर्व सेव्हिंग आणि करंट बँक अकाउंटची माहिती (डॉरमंट अकाउंट सोडून) म्हणजेच बँकेचा आय.एफ.एस. कोड, बँकेचे नाव, अकाउंट नंबर, अकाउंटचा प्रकार द्यावा लागणार आहे.२) आधार कार्ड असेल तर आयकर रिटर्नमध्ये तो नमूद करावा लागणार आहे.३) पासपोर्ट नंबर असेल तर आयकर रिटर्नमध्ये नमूद करावा लागणार आहे.४) शेती उत्पन्न व खर्चाची माहिती वेगवेगळी द्यावी लागेल.अर्जुन : कृष्णा, आता करदात्यानी आयकर रिटर्न दाखल करताना काय दक्षता घ्यावी, विशेष करून शेती उत्पन्नाविषयी?
कृष्णा : अर्जुना, प्रत्येक करदात्याने रिटर्न करताना खालील गोष्टी आवर्जून लक्षात घ्याव्यात:-आता शेती उत्पन्न व खर्च याची संपूर्ण माहिती ठेवावी लागेल म्हणजे व्यापाऱ्याप्रमाणे ट्रेडिंग, नफा-तोटा पत्रक तयार करून माहिती रिटर्नमध्ये द्यावी लागेल व आठ वर्षांपूर्वीपासूनच्या नुकसानीचीही माहिती द्यावी लागेल. जसे उदा : पूर्वी शेती उत्पन्न रुपये ६०,०००/- हे नमूद केले जात होते, आता एकूण उत्पन्न रुपये १,००,०००/- व खर्च रु. ४०,००० वजा जाता नेट उत्पन्न रुपये ६०,०००/- असे दाखवावे लागेल. म्हणजेच यासंबंधीचे सर्व पुरावे जपून ठेवावे लागतील. आता शेती उत्पन्न व त्यावरील खर्चाची माहिती स्पष्टपणे नमूद करावी लागेल.याशिवाय खालील बाबींची दक्षता घ्यावी.१. फॉर्म २६ ए.एस. म्हणजेच टीडीएस, टीसीएस, अ‍ॅडव्हान्स टॅक्स इ.चे क्रेडिट स्टेटमेंट तपासावे.२) सर्व बँक अकाउंटची जुळवाजुळव करून घ्यावी.३) करदात्याचे सर्व उत्पन्न, संपत्तीची माहिती रिटर्नमध्ये द्यावी.४) करदात्याने बचतीसाठी केलेली गुंतवणूक तसेच सेक्शन ८०मध्ये डिडक्शनची योग्य वजावट घ्यावी.