Satara-Local Body Election: प्रस्थापित नेतृत्वाला हादरे देणारी पालिका निवडणूक

स्थानिक पॅनेल, आघाड्या गुंडाळून पक्ष चिन्हाला प्राधान्य

हणमंत पाटील

सातारा : सातारा, कराड, फलटण, मलकापूरसह रहिमतपूर, म्हसवड, वाई, पाचगणी व महाबळेश्वरच्या नगरपालिकांना स्थानिक पॅनेल व आघाड्यांच्या निवडणुकीची दीर्घ परंपरा आहे. मात्र, गेल्या काही वर्षांतील ही पहिली निवडणूक होत आहे, ज्यामध्ये प्रस्थापित नेते व परंपरांना हादरे बसले आहेत. इच्छा नसताना स्थानिक पॅनेल व आघाड्यांचा गाशा गुंडाळून चिन्हावर निवडणूक लढवावी लागतेय.

स्वराज्याची चौथी राजधानी म्हणून साताऱ्याची ओळख आहे. याच जिल्ह्यातील सातारा, रहिमतपूर, फलटण व कराड नगरपालिकांना १०० हून अधिक वर्षांची परंपरा आहे. त्यामुळे जुन्या नगरपालिकांमधून स्थानिक नेतृत्व उदयाला आले. या नेतृत्वाने नगरपालिकेच्या नगरसेवकपदापासून सुरुवात केली. पुढे आमदार, खासदार तर काहींना मंत्रिपदाची संधी मिळाली. तरीही या प्रस्थापित नेतृत्वाने नगरपालिकेवरील पकड सोडली नाही. त्यामुळे सातारा, फलटण, रहिमतपूर, पाचगणी व महाबळेश्वर येथील नगरपालिकांवर स्थानिक प्रस्थापित नेतृत्वाची छाप २५ ते ५० वर्षांपासून कायम राहिली.

दरम्यान, गेल्या अनेक वर्षांतील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांनंतर पहिल्यांदाच स्थानिक नेतृत्वांचा व आघाड्यांचा प्रभाव कमी झाल्याचे दिसते. ही निवडणूक स्थानिक नेतृत्वाऐवजी पक्षचिन्हांवर लढविली जात आहे. त्याला सातारा जिल्ह्यातील एकाही नगरपालिकेचा व नगरपंचायतीचा अपवाद नाही.

साताऱ्यातील ‘राजे’ही चिन्हावर लढताहेत...

साताऱ्याचे खासदार उदयनराजे भोसले व मंत्री शिवेंद्रसिंहराजे भोसले हे कोणत्याही राजकीय पक्षात असले तरी नगरपालिका निवडणुकीत त्यांचे स्वतंत्र पॅनेल होते. मात्र, या नगरपालिका निवडणुकीत दोन्ही राजे एकत्र येऊन त्यांनी भाजपच्या चिन्हावर निवडणूक लढविण्याचा निर्णय घेतला आहे.

जिल्ह्यात ४०९ उमेदवार पक्षचिन्हावर...

सातारा जिल्ह्यातील नऊ नगरपालिका व एका नगरपंचायतीची निवडणूक २ डिसेंबरला होत आहे. त्यामध्ये नगरसेवकपदासाठी एकूण ७२२ जण इच्छुक असून, त्यापैकी सुमारे ४०९ जण पक्ष चिन्हांवर निवडणूक लढवित आहेत. तसेच, नगराध्यक्षपदाचे २० उमेदवारही राजकीय पक्षांच्या चिन्हावर आले आहेत.

राज्यघटनेचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी म्हटले आहे की, “कोणतीही राजकीय व्यक्ती व पक्षाचे चिन्ह मोठे होण्यापेक्षा देश मोठा व्हावा. राजकीय पक्षाचे मत राष्ट्रहितापेक्षा श्रेष्ठ मानले, तर भारतीय स्वातंत्र्य दुसऱ्यांदा धोक्यात येईल. कदाचित ते कायमचे नष्ट होईल. त्यामुळे शरीरात रक्ताचा शेवटचा थेंब असेपर्यंत देशाचे हित श्रेष्ठ मानले पाहिजे,” या डॉ. आंबेडकर यांच्या विधानाची आज प्रकर्षाने जाणीव होते. अलीकडच्या काळात पक्षचिन्हांचा प्रभाव वाढत चालला आहे. त्यामुळे संबंधित राजकीय पक्षाची विचारधारा नसतानाही अनेक उमेदवार अपरिहार्यता म्हणून पक्ष चिन्हावर नगरपालिका निवडणूक लढविताना दिसत आहेत. त्याने स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या मूळ हेतूला हादरे बसत आहेत. हा कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या रणनीतीचा भाग असला तरी, तो लोकशाहीसाठी धोकादायक आहे. - डॉ. यशवंत पाटणे, ज्येष्ठ विचारवंत
 

स्थानिक आघाड्या व पॅनेल संपुष्टात येऊन राजकीय पक्ष चिन्हावर नगरपालिका निवडणूक आली. याचे फायदे आणि तोटे दोन्हीही आहेत. कारण पक्ष चिन्ह असल्याने प्रस्थापित नेतृत्वाला हादरे बसले; पण, नवीन नेतृत्वाचा उदय होण्यास अटकाव होईल. तसेच, एखाद्या पक्षाचा प्रभाव वाढल्यास एकाधिकारशाही व हुकूमशाहीचा प्रभाव वाढत जाईल. परंतु, पक्षचिन्हावरील निवडणुकीमुळे अपक्ष उमेदवारांच्या घोडेबाजाराला अटकाव होईल. - राजेंद्र चोरगे, संस्थापक, बालाजी चॅरिटेबल ट्रस्ट