गॅस सिलेंडरचा वापर जेवढा सोयीस्कर तेवढाच धोकादायक, अर्थात निष्काळजीपणे वापर केला तर! गॅस रोजच्या वापराची वस्तू आहेच, पण तो पुरवणारा सिलेंडर याबाबत योग्य ती काळजी, जागृती न ठेवल्यास त्याचा स्फोट संभवतो. म्हणून प्रत्येकाला गॅस सिलेंडर संदर्भात पुढील माहिती असलीच पाहिजे. जेणेकरून गॅस गळती (Leakage) आणि संभाव्य स्फोट टाळता येतील.
१. उपकरणांची नियमित तपासणी (Equipment Maintenance)
रेग्युलेटर व्यवस्थित बसवलेला आणि कार्यरत असल्याची खात्री करा. तो जुना झाला असल्यास किंवा खराब झाल्यास त्वरित बदला.
गॅस सिलिंडर आणि शेगडीला जोडणारी रबरी नळी (Rubber Tube) ISI प्रमाणित आणि उच्च गुणवत्तेची असावी. ही नळी कोणत्याही परिस्थितीत वाकलेली (Bend) किंवा खराब झालेली नसावी. गॅसची रबरी नळी प्रत्येक दीड ते दोन वर्षांनी बदलणे अनिवार्य आहे. नळीवर मुद्रित केलेली शेवटची तारीख नेहमी तपासा.
शेगडी (Gas Stove): शेगडी नेहमी सिलिंडरपेक्षा उंच ठिकाणी (प्लॅटफॉर्मवर) ठेवावी. शेगडीचे बर्नर व्यवस्थित स्वच्छ आणि मोकळे असावेत.
२. सिलिंडर ठेवण्याचे नियम (Cylinder Placement)
उभ्या स्थितीत: सिलिंडर नेहमी सरळ उभ्या स्थितीत ठेवावा. तो कललेला किंवा आडवा नसावा.हवेशीर जागा: सिलिंडर स्वयंपाकघरात हवेशीर आणि थंड जागी ठेवावा.गरमीपासून दूर: सिलिंडरजवळ पेट घेणाऱ्या वस्तू (उदा. तेल, रॉकेल, पडदे) किंवा उष्णता निर्माण करणारे उपकरणे (उदा. हीटर) ठेवू नका.जमिनीची पातळी: सिलिंडर ठेवण्याची जागा समतल (लेव्हल) असावी.
३. गळती कशी तपासावी? (Checking for Leakage)
गॅसचा वास आल्यास, गळती तपासण्यासाठी खालील पद्धत वापरा:
साध्या पाण्यात साबण (Soap) किंवा डिटर्जंट (Detergent) मिसळून त्याचे द्रावण तयार करा.हे द्रावण रेग्युलेटरच्या आणि गॅस नळीच्या सांध्यावर (Joints) लावा.जर साबणाच्या पाण्यातून बुडबुडे (Bubbles) येत असतील, तर त्या ठिकाणी गॅस गळती होत आहे, हे समजावे.गॅस गळती तपासण्यासाठी काडी किंवा लाईटरचा वापर कधीही करू नका!
४. गॅस गळती झाल्यास तातडीने करावयाचे उपाय (Emergency Action)
जर तुम्हाला घरात गॅसचा वास आला किंवा गळती होत असल्याचे जाणवले, तर खालील उपाय तातडीने करा:
सर्वप्रथम, सिलिंडरवरील रेग्युलेटरचा नॉब त्वरित बंद करा.सर्व खिडक्या आणि दारे उघडा, जेणेकरून गॅस बाहेर जाईल.घरातील विजेचे कोणतेही बटण (Switch) चालू किंवा बंद करू नका! यामुळे ठिणगी पडून स्फोट होण्याची शक्यता असते.शेगडीचे नॉब (Knobs) बंद आहेत की नाही, याची खात्री करा.त्वरित गॅस वितरकाशी (Distributor) किंवा त्यांच्या आपत्कालीन क्रमांकावर (Emergency Number) संपर्क साधा.
या सोप्या नियमांचे पालन करून तुम्ही स्वतःला आणि कुटुंबाला सुरक्षित ठेवू शकता.
Web Summary : Regularly inspect gas equipment, use ISI-certified tubes, and ensure proper ventilation. Check for leaks with soapy water, not flames. In case of a leak, turn off the regulator, ventilate, and avoid electrical switches. Contact your gas distributor immediately.
Web Summary : गैस उपकरणों का नियमित निरीक्षण करें, ISI-प्रमाणित ट्यूबों का उपयोग करें, और उचित वेंटिलेशन सुनिश्चित करें। साबुन के पानी से रिसाव की जाँच करें, आग से नहीं। रिसाव होने पर, रेगुलेटर बंद करें, हवादार करें और बिजली के स्विच से बचें। तुरंत गैस वितरक से संपर्क करें।