निलगिरी म्हणजेच Eucalyptus हे झाड नैसर्गिक सुगंध, औषधी गुणधर्म आणि श्वसनसंबंधी त्रासांवर उपयुक्त मानले जाते. निलगिरीची पाने, तेल आणि वाफेचा उपयोग भारतीय घरांमध्ये अनेक वर्षांपासून केला जातो. मात्र एक महत्त्वाची बाब लक्षात ठेवावी लागते—निलगिरी ही भाजी किंवा खाण्यायोग्य वनस्पती नाही. त्यामुळे यातून पोषकतत्त्वे "अन्नाप्रमाणे" मिळत नाहीत. (use 2 drops of eucalyptus oil, the fragrance will quickly reduce your daily pain - calm your mind)निलगिरी शरीराला फायद्याची ठरते ती तिच्या सुगंधी संयुगांमुळे, ज्यांचा श्वसनमार्ग, मन आणि त्वचेवर सौम्य, उपचारात्मक प्रभाव पडतो.
निलगिरीचा सर्वात सामान्य उपयोग म्हणजे सर्दी-खोकल्यावर आराम मिळवणे. गरम पाण्यात दोन–तीन थेंब निलगिरीचे तेल टाकून त्याची वाफ घेतली की नाकातील कफ सुटतो, श्वास घेणे सोपे होते आणि डोके हलके वाटते. वाफ घेताना तीव्र सुगंध श्वसनमार्गांपर्यंत पोहोचतो आणि कोंडलेपणा कमी करतो. ही पद्धत अगदी जुनी आहे आणि आजही डॉक्टर हलक्या सर्दीमध्ये घरगुती उपाय म्हणून सुचवतात. निलगिरीची पानेही उकळून मिळालेल्या सुगंधी वाफेचा असाच उपयोग होतो.
निलगिरीचे तेल बाहेरूनही लावता येते. छातीवर, पाठीवर किंवा नाकाभोवती हलक्या हाताने मालीश केल्यास उबदारपणा आणि सुगंधामुळे कफ सैल होण्यास मदत होते. काहीजण निलगिरी लावलेला रुमाला जवळ ठेवतात, ज्यामुळे दिवसभर नाक स्वच्छ वाटते आणि वारंवार बंद होणारे नाक मोकळे राहून आराम मिळतो. मात्र हे तेल थेट त्वचेवर न लावता आधी तीळ, बदाम किंवा खोबरेल तेलात मिसळून पातळ करणे आवश्यक आहे.
निलगिरीचा वापर घरातील वातावरण शुद्ध करण्यासाठीही होतो. उकळत्या पाण्यात काही थेंब निलगिरीचे तेल टाकून खोलीत ठेवली की हवेतला जंतुनाशक परिणाम वाढतो आणि घरात ताजेपणा येतो. काही घरगुती क्लिनरमध्ये किंवा कपडे धुताना पाण्यातही लोक निलगिरीचा उपयोग करतात, कारण तिचा सुगंध कीटकांना दूर ठेवतो आणि स्वच्छता वाढवतो.
निलगिरीत पोषकतत्वे खाण्यासारखी नसली तरी तिच्या पानांमध्ये आणि तेलात युकेलिप्टॉल (Eucalyptol), फ्लाव्होनॉइड्स, टॅनिन्स, आणि काही नैसर्गिक सुगंधी संयुगे असतात. ही संयुगे शरीरात शोषली जात नाहीत, पण त्यांच्या सुगंधातून श्वसनमार्ग स्वच्छ ठेवणे, जीवाणूंची वाढ कमी करणे आणि मन शांत करणे हे उपयुक्त फायदे मिळतात. निलगिरीचा हा सुगंध डोकेदुखी, तणाव किंवा थकवा कमी करणारा मानला जातो. त्यामुळे अरोमाथेरपीमध्येही त्याचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात होतो.
निलगिरीचा उपयोग करताना एक काळजी घ्यावी लागते. तेल कधीही जास्त प्रमाणात वापरायचे नाही. लहान मुले, गर्भवती स्त्रिया किंवा दमा असणाऱ्या व्यक्तींनी निलगिरीचा वापर डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच करावा. त्याचा सुगंध उपयुक्त असला तरी तो तीव्र असल्याने काही लोकांना चक्कर जाणवू शकते.
Web Summary : Eucalyptus offers relief from colds, clears congestion, and freshens air. Use cautiously; dilute before skin application. Benefits include respiratory support and relaxation through aromatherapy, promoting a calm mind.
Web Summary : नीलगिरी सर्दी से राहत दिलाती है, कंजेशन दूर करती है और हवा को ताज़ा करती है। सावधानी से उपयोग करें; त्वचा पर लगाने से पहले पतला करें। इसके फायदों में श्वसन सहायता और अरोमाथेरेपी के माध्यम से विश्राम शामिल है, जिससे मन शांत होता है।