Geomagnetic Storm: कुठल्याही क्षणी पृथ्वीवर सौर वादळ धडकण्याची शक्यता; अनेक देशात ब्लॅकआऊट होण्याची भीती

Geomagnetic Storm: नासानं पृथ्वीवर सौर वादळ धडकण्याची शक्यता असल्याचं म्हटलं आहे. त्यामुळे अनेक देशात ब्लॅकआऊट आणि नेटवर्कवर त्याचा परिणाम होऊ शकतो.

सूर्यापासून निघालेली वेगवाग वादळीलाट पृथ्वीवर धडकण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे जीपीएस सिस्टम, फोन नेटवर्क, सॅटेलाईट टिव्ही आणि पॉवर ग्रिड बंद होणार असल्याची भीती वर्तवण्यात आली आहे.

अमेरिकन सरकारच्या अंतराळ हालचालींवर लक्ष ठेवणाऱ्या संस्थेने २६ सप्टेंबर रोजी जियोमॅग्नेटिक वादळ (Geomagnetic Storm) पृथ्वीला धडकण्याचा इशारा दिला आहे. म्हणजे कुठल्याही क्षणी हे वादळ अनेक देशांसाठी त्रासदायक ठरू शकतं.

अमेरिकन अंतराळ संस्था नासा(NASA) अनुसार, सूर्याच्या पृष्ठभागावर मोठ्या प्रमाणावर स्फोट होतात, ज्या दरम्यान काही भाग अत्यंत तेजस्वी प्रकाशासह भरपूर ऊर्जा सोडतात, ज्याला सन फ्लेयर म्हणतात. सूर्याच्या पृष्ठभागावर झालेल्या या स्फोटामुळे त्याच्या पृष्ठभागावरून मोठ्या प्रमाणावर चुंबकीय ऊर्जा बाहेर पडते

ज्यामुळे सूर्याच्या बाह्य पृष्ठभागाचा काही भाग उघडतो. या भागाला कोरोनल होल्स म्हणतात. या छिद्रांमधून ऊर्जा बाहेर येते, जी ज्वालांसारखी दिसते. शास्त्रज्ञांच्या मते, जर ही उर्जा अनेक दिवस निरंतर चालू राहिली, तर लहान न्यूक्लियर पार्टिकल बाहेर येऊ लागतात जे ब्रह्मांडात पसरतात, त्याला जियोमॅग्नेटिक वादळ म्हणतात.

सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे सूर्याच्या पृष्ठभागावर कोणत्या दिशेने स्फोट झाला. कारण ज्या दिशेने स्फोट होईल, त्याच दिशेने न्यूक्लियर पार्टिकल ऊर्जा अंतराळात प्रवास करेल. अशा स्थितीत जर स्फोटाची दिशा पृथ्वीच्या दिशेने असेल तर ही ऊर्जा त्याच्यावरही परिणाम करेल.

शास्त्रज्ञांच्या मते, पृथ्वीचे चुंबकीय क्षेत्र सूर्यापासून होणाऱ्या किरणोत्सर्गापासून संरक्षण करते. पृथ्वीच्या गर्भाशयातून बाहेर पडणारी चुंबकीय शक्ती, जी वातावरणाभोवती ढाल बनवते, ती या कणांची दिशा वळवते. पण सौर वादळांच्या वेळी ते या ढालला छेद देतात.

ज्याचा पृथ्वीवर मोठा परिणाम होतो. सौर वादळे जी १ ते जी ५ पर्यंत ५ श्रेणींमध्ये विभागली गेली आहेत, त्यापैकी १ सर्वात कमकुवत आणि ५ सर्वात जास्त नुकसान होण्याची शक्यता आहे. नासाच्या शास्त्रज्ञांचा असा इशारा आहे की, सूर्यापासून निघणाऱ्या वादळांचा परिणाम उपग्रहावर आधारित तंत्रज्ञानावर होऊ शकतो.

सौर वाऱ्यामुळे पृथ्वीचे बाह्य वातावरण गरम होऊ शकते, ज्यामुळे उपग्रहांवर परिणाम होतो. यामुळे जीपीएस नेव्हिगेशन, मोबाईल फोन सिग्नल आणि उपग्रह टीव्हीमध्ये बिघाड होऊ शकतो. त्याच वेळी, पॉवर लाइन्समध्ये करंट जास्त असू शकतो ज्यामुळे ट्रान्सफॉर्मर देखील उडू शकतो.

या सौर वादळामुळे काही देशांमध्ये वीज पुरवठा खंडित होऊ शकतो. इलेक्ट्रिकल ग्रिड आणि इंटरनेटवरील परिणामाद्वारे त्यांची तीव्रता समजली जाऊ शकते. १९८९ मध्ये ९ तासांचा ब्लॅकआऊट झाला होता. पृथ्वीवरील सौर वादळाचा सर्वात घातक परिणाम मार्च १९८९ मध्ये दिसला.

सौर वादळामुळे कॅनडाची हायड्रो-क्यूबेक वीज प्रसारण यंत्रणा ९ तासांसाठी ब्लॅकआऊट झाली. यानंतर, १९९१ मध्ये सौर वादळामुळे, अमेरिकेच्या जवळजवळ अर्ध्या भागात वीज बिघाड झाला. पण हे सर्वात मोठे वादळ नव्हते. सर्वात भयानक सौर वादळ १-२ सप्टेंबर १८५९ रोजी आले. त्याला कॅरिंग्टन इव्हेंट असे म्हणतात.

त्या वेळी इतकी वीज, उपग्रह, स्मार्टफोन वगैरे नव्हते. त्यामुळे नुकसान फारसे जाणवले नाही. पण त्या वेळी ज्या तीव्रतेचे वादळ आले होते, ते जर वर्तमानात आले असते, तर मोठं नुकसान झालं असतं. अनेक देशांमध्ये पॉवर ग्रीड बंद पडतील. उपग्रह काम करत नाहीत. जीपीएस यंत्रणा विस्कळीत झाली असती. मोबाईल नेटवर्क नाहीसे होते. रेडिओ संवाद बिघडला असता.