17 वर्षाची ओल्गा आणि 21 वर्षाचा येगॉर: तोंड उघडायला बंदी असलेल्या रशियात 'ते'  बोलतातच कसे ?

पुतीन यांच्या रशियात मनात येईल ते उघड बोलायची लोकांना मुभा नाही. तो नियम तोडायची हिंमत या दोघांनी केली आहे!

ठळक मुद्देत्यांच्यासारखे इतर अनेक लोकशाहीसाठी उभे ठाकलेत, त्यांचं करणार काय, हा प्रश्न सत्तेपुढे आहेच.

-मेघना  ढोके / कलीम  अजीम 

येगॉर झुकॉव्ह.  Yegor Zhukov 21 वर्षाच्या रशियन तरुणाचं हे नाव आहे. तुम्ही साधं गुगल करून पाहा. त्याचे जगभर चाहते आहेत. तो काही फार मोठा नेता नाही, एक साधा ब्लॉगर आहे. मात्र त्यानं अपील करायचा अवकाश अनेक रशियन विद्यार्थी आंदोलन करायला तयार होतात. 
आज त्याचं नेतृत्व स्वीकारल्यासारखे रशियन तरुण शांतपणे फलक हातात घेऊन मेयरच्या घरासमोर अनेक शहरांत जाऊन उभे राहतात. तो रशियामधल्या पुतीन सरकारबद्दल उघड बोलतो. आंदोलनाची हाक देतो. त्याला शिक्षा होते. मग पुन्हा आंदोलनं होतात. तो काही काळ बाहेर येतो.
मॉस्कोतही सतत विद्यार्थी आंदोलनात अनेक मुलं-मुली त्याचे फोटो हातात घेऊन उभे असतात. त्या आंदोलकांपैकी एक मुलगी आंतरराष्ट्रीय माध्यमांच्या प्रतिनिधींना मुलाखत देताना सांगते, ‘जे इतर लोक बोलायला घाबरतात, माझ्यासारखे अनेकजण तर मनातल्या मनातही बोलत नाही, ते येगॉर झुकॉव्ह बोलतो. सहज बोलतो. आम्ही घाबरतो, तो घाबरत नाही हीच त्याची ताकद आहे!’

तो घाबरत नाही म्हणजे किती घाबरत नाही तर तो ठणकावून सांगतो आहे की, ‘एक दिवस मला रशियाचा अध्यक्ष व्हायचं आहे!’
हे स्वप्न वेडगळ नाही. आज त्याला मिळणारा तरुणांचा पाठिंबा पाहता आणि आंदोलनं पाहता त्याला ‘हलक्यात’ घेण्याची चूक राजसत्ता करत नाही. त्याचे पाठीराखेही तरुण विद्यार्थी, केस रंगवलेले, अंगावर टॅटू अशा अवतारात ते आंदोलनं करतात. लोकशाहीची मागणी करत राहातात. लोकशाही हे स्वप्न आहे, जे सत्यात येणं अवघड आहे हे माहिती असून, आंदोलनं करतात. 

त्यातलीच एक ओल्गा.
 काही दिवसांपासून या रशियन तरुणीचे दोन फोटो सोशल मीडियात सध्या तुफान व्हायरल झाले होते. त्यातल्या पहिल्या फोटोत ती मुलगी सशस्त्र पोलिसांच्या घोळक्यात जमिनीवर शांतपणे बसलेली दिसते. हातात पुस्तकाची प्रत असून, ती काहीतरी वाचते आहे. दुसर्‍या फोटोत त्या तरुणीला पोलीस हात-पाय पकडून उलटं लटकवून फरफटत घेऊन जात आहेत.
ओल्गा मिसिक. . ती फक्त 17 वर्षाची असून, मॉस्को स्टेट युनिव्हर्सिटीत शिक्षण घेते आहे. रशियाच्या लोकशाही समर्थक चळवळीचा चेहरा म्हणून आज तिची ओळख आहे.
सप्टेंबर महिन्यात रशियातील मॉस्कोत सिटी असेम्बलीच्या (डय़ूमा) निवडणुका होणार होत्या. या निवडणुकीत काही अपक्ष उमेदवारांना तांत्रिक कारणामुळे अर्ज भरण्यापासून वंचित ठेवण्यात आलं आहे. या निषेधार्थ 27 जुलैला हजारो लोकशाही समर्थक रस्त्यावर उतरले. पारदर्शक पद्धतीने निवडणुका घेण्यात याव्यात, असा या आंदोलकांचा आग्रह होता. 
मात्र सरकारने हे आंदोलन चिरडून टाकण्यासाठी पोलिसी बळाचा वापर केला आहे. त्याचवेळी आपले संविधानिक अधिकार मिळावेत म्हणून ओल्गा दंगल रोखणार्‍या  सशस्त्र पोलिसांच्या गराडय़ात जमिनीवर फतकल मारून बसली. बुलेटप्रूफ जॅकेट घातलेल्या ओल्गाच्या हातात देशाची राज्यघटना होती, ती शांतपणे ती वाचत बसली. लोकशाही अधिकारांसाठी सत्याग्रह करणारी ही तरुणी बंदुका व रायफलच्या गराडय़ात अतिशय शांतपणे बसून राहिली.
ओल्गाच्या निषेधाचे हे फोटो सोशल मीडियावर हजारो वेळा शेअर केले गेलेत. काही जणांनी तिची तुलना बीजिंगमधील तियाननमेन स्क्वेअरच्या टँक मॅनशी केली आहे, जो 1989 मध्ये एका लष्करी रणगाडय़ाच्या समोर उभा होता. भारतातील काही नेटकर्‍यांना तिला पाहून मणिपुरात महिलांनी केलेल्या नग्न आंदोलनाची आठवण झाली. प्रत्येकजण आपल्या स्थानिक परिस्थितीशी ओल्गा मिसिकची हिंमत जोडून पाहत होता. 
अर्थात ओल्गालाही पोलिसांनी अटक केलीच. तिला तीन महिन्यांत 4 वेळा ताब्यात घेण्यात आलं. मात्र 17 वर्षाची ओल्गा आणि 21 वर्षाचा येगॉर आणि त्यांच्यासारखे इतर अनेक लोकशाहीसाठी उभे ठाकलेत, त्यांचं करणार काय, हा प्रश्न सत्तेपुढे आहेच.