स्पीडब्रेकर वैध की अवैध या वादात असले तरी ते एकप्रकारे स्लिपींग पोलीसमॅनच

स्पीडब्रेकर अर्थात स्लीपींग पोलीसमॅन असल्याची ब्रिटनमधील व्याख्या असली तरी भारतात स्पीडब्रेकरची गरज अजून तरी आहे, त्यामुळे भले अपघात होत असले तरीही, रस्ते वापरकर्त्यांची मानसिकता पाहातागतीअवरोध होणार आहेच.

स्पीडब्रेकर, स्पीड बम्प, किंवा गतीअवरोधक हे आता रस्ता वाहतुकीमधील नित्याचेच शब्द झालेले आहेत. स्पीड ब्रेकर म्हणजे रस्त्यावरील वाहनांच्या गतीला आवश्यक तेथे आळा घालण्यासाठी केलेला उपाय आहे. ब्रिटनमध्ये या गतीअवरोधकाला slipping policeman म्हणून ओळखले जाते. भारतामध्ये काही ठिकाणी वा काही शहरांमध्ये तर बघावे तेथे स्पीडब्रेकर्स आहेत. त्यची संख्या गमतीशीर आहेच पण त्याचबरोबर त्याबाबत न्यायालयाला गांभीर्याने लक्षही द्यावे लागले आहे. अलीकडेच दिल्ली उच्च न्यायालयाने दिल्ली सरकारला तेथील गतीअवरोधकांची यादी तयार करायला सांगितले आहे. ही यादी ऑनलाइन प्रसिद्ध करावी असेही न्यायालयाने स्पष्ट केले आहे. इतकेच नव्हे तर तेथे गतीअवरोधक बेकायदेशीरही आहेत व ते हटवण्यासाठी कारवाई करावी व एक समिती तयार करावी, असेही आदेश न्यायालयाने दिले आहेत.दिल्लीत ९२९ गतीअवरोधकांपैकी ५८९ अधिकृत आहेत तर ३४० अनधिकृत गतीअवरोधक आहेत. ७ जून १९०६ मध्ये या स्पीडब्रेकर्स वा स्पीड बम्पचा पहिला उल्लेख न्यूयॉर्क टाइम्सला आला होता. शाथम (chatham) येथे या गतीअवरोधकाचा प्रथम अवलंब करण्यात आला. एका बाजूला या स्पीडब्रेकर्सची गरज भासते, तर त्या गतीअवरोधकाच्या भागामध्ये लोकांना तेथे होणार्या वाहनांच्या अधिक वर्दळीचा, त्यांच्या हॉर्न्सचा त्रासही होतो. काही असले तरी त्याची गरज नाहीच असेही म्हणता येत नाही, अपघात टाळण्यासाठी ती गरज आहेच. तरीही आकडेवारीनुसार २०१४ मध्ये या गतीअवरोधकांमुळे ११ हजार ८ वाहन अपघात झाले व २०१५ मध्ये ही संख्या काहीशी वाढून ११ हजार ८४ इतकी झाली. इतकेच नव्हे तर २०१४ मध्ये ३ हजार ६३३ व २०१५ मध्ये ३ हजार ४०९ इतक्या व्यक्तींना या संलग्न अपघातांपायी प्राण गमवावे लागले. या स्पीडब्रेकरमुळे दिवसाला ३० अपघात होतात तर नऊ जणांचे मृत्यूही होत असल्याचा निष्कर्ष एका विश्लेषणामध्ये काढलेला आढळतो.२०१५ मध्ये तर एकूण अपघातांमध्ये स्पीडब्रेकरमुळे झालेल्या अपघातांमध्ये ऑस्ट्रेलिया व ब्रिटनमध्ये सर्वात जास्त बळी गेले आहेत. किंबहुना रस्ते अपघातांमध्ये स्पीडब्रेकर्सचा हात अधिक असतो, असेही म्हणण्याप्रत मजल गेलेली आहे.
इंडियन रोड काँग्रेसच्या विश्लेषणानुसार सर्व वाहनांना सुयोग्य ठरू शकेल असे स्पीडब्रेकरचे विशिष्ट डिझाईन भारतात एकंदर पाहाणीअंती तरी आढळत नाही. तरीही त्यांनी दिलेल्या मार्गदर्शक तत्त्वानुसार गतीअवरोधक हा गोलाकार असावा३.७ मीटर रुंदी, ०.१ मीटर उंची असवा. ताशी २५ किलोमीटर इतक्या वेगाने त्या ठिकाणी वाहतूक व्हावी. त्याची पूर्वसूचना देणारे फलक लावणे,काळ्या व पांढऱ्या रंगात हे गतीअवरोधक रंगवणे आदी सूचनाही आहेतच.मुळात वाहनांचा वेग नियंत्रित हवा हे साधेसुधे गणित आहे. रस्त्यावर वाहने ज्या गतीने जातात, त्यासाठी काही रस्त्यांची खासियतही असली पाहिजे, वाहतूक नियमांची जशी गरज असते, तशीच रस्त्यांच्या स्थितीचीही आवश्यकता असते.अर्थात काही झाले तरी या slipping police संकल्पनेला नाकारूनही चालणार नाही. भारतीय रस्त्यांची, वाहतुकीची, वर्दळीची, शहरांची, गावांची, महामार्गांची एकंदर परिस्थिती पाहिली म्हणजे या गती अवरोधाची नेमकी गरज का आहे,त्याचा अंदाजही प्रत्येकाला येऊ शकेल.